10-Jun-2019
Početna Vijesti

100 godina Bauhausa: Neprolazni umjetnički izraz


Dessau: Bauhaus – glavna zgrada; Izvor - Mette Willert; Autor - Littlemycph

Kada kažemo široj javnosti “bauhaus” prva asocijacija je neki njemački proizvođač namještaja ili takvog nečeg… Arhitektama, umjetnicima, boljim poznavaocima njemačke kulture je jasno o čemu se radi. Ovo je tekst za širu javnost, da nema nedoumica, a ovaj pokret zaslužuje da bude poznat kao dio opšte kulture jer nas njegov uticaj i danas okružuje, i prisutan je u objektima, stvarima, procesima stvaranja, stilovima, konceptima, idejama… oko nas, a da toga možda i nijesmo svjesni.

3Dessau Roßlau Dessau Bauhaus Hauptgebäude copyDessau: Bauhaus – glavna zgrada; Izvor - Mette Willert; Autor - Littlemycph

Zajednica umjetnosti i industrije
Bauhaus je čuvena njemačka škola zanata i umjetnosti koju je osnovao arhitekta Walter Gropius 1919. u Veimaru. Međutim, Bauhaus je i način razmišljanja, filozofija, poseban pravac koji je ostavio trag u arhitekturi, dizajnu, uopšte umjetnosti u cijelom svijetu. Ove godine Njemačka i cijeli svijet slavi 100 godina od nastanka Bauhausa.


Fokus svjetske kampanje Njemačke turističke zajednice u 2019. godini predstavlja upravo stogodišnji jubilej osnivanja čuvene Bauhaus škole u Weimaru. Različite aktivnosti usmjerene su na podsticaj turista, ljubitelja kulture da uživaju u autentičnom iskustvu Bauhausa prateći njegovu istoriju u zemlji u kojoj je sve i počelo


Arhitekta iz Veimara, Walter Gropius 1919. godine je imao veliki i izazovan zadatak: povezati umjetnost i industrijsku proizvodnju radi uzajamnog poboljšanja, uvezivanja i uljepšavanja obje grane. Kao produkt tog zadatka osniva se škola za arhitekturu i primijenjenu umjetnost „Bauhaus“. Ova škola uvela je novine u svijet dizajna koje su se reprodukovale u pogledu uvođenja geometrijskog ideala i jednostavnosti oblika. Nijesu to bile jedine inovacije, naime škola je zahtijevala multidisciplinarnost učenika koju jasno možemo sagledati preko širokog opsega kurseva iz: stolarstva, tkanja, keramičkih zanata, slikarstva, grafike, fotografije kao i teorijskog dijela o percepciji i boji. Uspjehu ove škole veoma je doprinio odnos učenika i profesora i atmosfera u kojoj su zajedno, aktivno radili. Ovakav sistem brzo je urodio plodom i raširio se po cijeloj Njemačkoj, a kasnije i po cijeloj Evropi i šire. Bauhaus se u međuvremenu preselio u Dessau gdje je i 1933. godine dočekao kraj svoje revolucionarne karijere. Naime, Bauhaus školu su nacisti označili kao centar “komunističkog intelektualizma” i 1933. godine su je zatvorili. Uprkos tome iz škole su se napredne ideje proširile nezaustavljivo širom svijeta. Kao simbol njemačkog modernizma, Bauhaus je prerastao u jedan od najuticajnijih umjetničkih pokreta 20. vijeka.
Godine 1923. slogan škole postaje „Umjetnost u industriji“.

Dessau Roßlau Dessau Meisterhaus copy copyDessau - Dom majstora; Izvor - Mette Willert; Autor - Littlemycph

Bauhaus je mnogo više od stila
Stil Bauhausa se može objediniti pod terminom Internacionalni, baš zbog njegovog uticaja na projektovanje svuda u svijetu. Odlike tog stila su prije svega odsustvo ornamenata, koji su postojali u svim pravcima prije modernizma, pa se po prvi put pojavljuje funkcija kao najbitniji faktor za projektovanje koja je u harmoniji sa dizajnom. Racionalizam, funkcionalizam i masivna proizvodnja su bili od esencijalnog značaja kada je u pitanju sam koncept škole.


Domovi majstora - U blizini Bauhausa Walter Gropius je dizajnirao „domove majstora” gdje su profesori, kao što je Mies van der Rohe i Gropius lično, živjeli. Namještaj je dizajnirao Marcel Breuer, čija je stolica Wassily i dan-danas klasik. Čuveni slikar, Paul Klee je bijeli enterijer svoga doma zamijenio žutim plafonima, plavim zidovima i crvenim vratima.
„Bauhaus nije stil“, kazao je Walter Gropius. To je više pravac razmišljanja koji je uticao na arhitekturu, grafički i industrijski dizajn, slikarstvo, pa čak i na fotografiju. Poštujući to načelo studenti umjetničke škole su razvijali brojne objekte primijenjene umjetnosti, poput namještaja ili predmeta za svakodnevnu upotrebu. Pri tom je važna bila čista elegancija, umjesto zaigranosti umjetničkih linija. Mnogi prototipovi iz tih radionica su išli u serijsku proizvodnju. No, samo je manji broj njih uspio da ostvari i drugi Gropiusov cilj: cijenu za svačiji džep.


U Podgorici proslavljeno 100 godina Bauhausa
Arhitektonski fakultet Univerziteta Crne Gore u saradnji sa Ambasadom Savezne Republike Njemačke u Crnoj Gori i Glavnim gradom, organizovao je izložbe, gdje su prikazane raznolike studentske aktivnosti u javnim prostorima Podgorice. Jubilej je obilježen otvaranjem izložbe studentske replike stolice i postera u stilu Bauhausa, kao i studentske izložbe radova, 30.05.2019. u Podgorici.
Prva izložba se odnosila na direktnu eksplikaciju tipičnih elemenata konceptualne i praktične produkcije iz vremena Bauhausa, u formi infografičkog banera, koji je specijalno dizajniran za ovu priliku i instalaciju upotrebnog predmeta-stolice na glavnom gradskom trgu u Podgorici. Na ovoj lokaciji izložbeni elementi će javnosti biti dostupni narednih četiri mjeseca.
Izložbu je otvorio Ambasador Savezne Republike Njemačke u Crnoj Gori, dr Robert Weber, a na otvaranju su govorili i sekretarka Sekretarijata za kulturu i sport Glavnog grada Podgorice, Ana Medigović i dekan Arhitektonskog fakulteta Univerziteta Crne Gore, prof. dr Svetislav G. Popović.20190606 160109 copyStudenti Arhitektonskog fakulteta državnog univerziteta Crne Gore pod vođstvom prof. Svetislava Popovića i mentora, u saradnji s njemačkom ambasadom, replicirali su senzacionalnu konstruktivističku stolicu iz 1922. godine, “Armchair”, arhitekte i dizajnera mađarskog porijekla Marsela Brojera (Marcel Breuer, 1902-1981), jednog od prvih studenata i mladih predavača na Bauhausu, a kasnije profesora na Harvardu (USA, 1938-1945). Stilicu su studenti napravili u dimenzijama 2,5 puta većim od originala.
Infografički baner, dimenzija 5,5x6.5m, čiji je dizajn inspirisan prepoznatljivim elementima grafičkog oblikovanja iz doba Bauhaus-a, postavljen je na frontalnoj fasadi narodne biblioteke Radoslav Ljumović u centru Podgorice.
Drugom izožbom, u JU Muzeji i galerije Podgorice, prikazano je 37 studentskih radova, koji su nastali kroz nastavni proces na Arhitektonskom fakultetu u Podgorici u prethodne dvije studijske godine. Izložba će biti otvorena za posjetioce do 10.06.2019.
Izložbu je otvorila konzul u Ambasadi Savezne Republike Njemačke u Crnoj Gori, Ursula Romerskirhen, a prisutnima su se obratili i sekretarka Sekretarijata za kulturu i sport Glavnoga grada Podgorice, Ana Medigović i dekan Arhitektonskog fakulteta Univerziteta Crne Gore, prof. dr Svetislav G. Popović, koji su ujedno i glavni organizatori događaja.


Forma u službi funkcije
Radionica za dizajn namještaja је bila jedna od najpopularnijih u Bauhausu. Pod rukovodstvom Marsela Brojera od 1924. do 1928. ovaj studio je osmislio suštinu namještaja, često pokušavajući da dematerijalizuje konvencionalne forme.
Tekstilna radionica, posebno pod rukovodstvom dizajnerke Gunte Stolzl, stvorila je apstraktne tekstile, pogodne za upotrebu u samom Bauhausu. Stolzl je podstakla eksperimentisanje sa netradicionalnim materijalima, uključujući celofan, fiberstaklo i metal. U metaloprerađivačkoj radionici – studiju dizajneri kao što su Mariane Brandt, Vilhelm Vagenfeld i Hristian Del, stvorili su moderne predmete rasvjete i namještaja. Brandt je bila prva žena koja je pohađala studije metala. Mnogi njeni dizajni su postali ikonični izrazi estetike Bauhausa kao što je na primjer skulpturalni i geometrijski srebrni i ebanonski čajnik, iako nikada nije masovno proizveden.
Radionica za tipografiju, iako ne u početku prioritet rada Bauhausa, postala je važnija pod uticajem Moholi-Nagi i Herberta Baiera. U Bauhausu, tipografija je zamišljena kao empirijsko sredstvo komunikacije i umjetnički izraz, sa vizuelnom jasnoćom prije svega. Istovremeno, tipografija je postala sve više povezana sa korporativnim identitetom i oglašavanjem.

Potrebe čovjeka ispred potreba za luksuzom
Moto Bauhausa je bio da se potrebe čovjeka stave prije potreba za luksuzom. Time su stvorili jednostavnu formu kojom su njihovi proizvodi doveli do dizajnerske revolucije, jer kroz prethodne periode se dizajn zasnivao na potrebama i zahtjevima pojedinaca i individualizam kao takav je bio opšte zastupljen. Iako je njihova ideja bila da se dizajn i umjetnost približe svim ljudima, nijesu naišli na odobravanje od pojedinaca. Baš ovakav princip koji je bio dosta komunistički i dovodio do ravnopravnosti i izjednačavanja svih ljudi, kod individua koje su željele da ostanu takve ovakav način razmišljanja nije dolazio u obzir. Baš zbog toga, nije prihvaćen ni od strane političkih neistomišljenika.

Stiv Džobs je je bio inspirisan Bauhaus filozofijom
„Dizajn nije samo ono što vidite i osjetite. Dizajn se odnosi i na ono kako nešto funkcioniše“- govorio je Stiv osnivač Applea čije uvjerenje je bilo da forma treba da prati funkciju – nije li to Bauhausovki koncept.

Velike izložbe posvećene Bauhausu širom Njemačke
Weimar, Dessau i Berlin su tri centralna mjesta obiljležavanja jubileja i postoje jasni razlozi za to. U periodu od 1919. do 1933. godine Univerzitet Bauhaus je postojao i širio svoj uticaj upravo na ovim mjestima. Danas se ovdje nalaze arhitektonske ikone, zdanja koja poznaje čitav svijet, Uneskova svjetska kulturna baština i izvanredne zbirke Bauhausa. To su mjesta u kojima povodom jubileja nastaju tri nova Bauhaus muzeja 21. vijeka.
Weimar: U novom Bauhaus muzeju Weimar postavljen je 6. aprila izložbeni ciklus “Bauhaus je iz Weimara” koji stavlja osnivanje Bauhausa u pokret modernizma te baca svjetlost na uticaj osnivača Waltera Gropiusa.
Berlin: Muzej enterijera u Berlinskoj galeriji 6. septembra otvara izložbu naslovljenu “Original Bauhaus” posvećenu odnosu unikata i serije, originala i reprodukcije, gdje će posjetioci moći da vide klasike dizajna kao i današnje replike Bauhaus djela i odgovore savremenih umjetnika na ikone modernizma.
Dessau: Fondacija Bauhaus Dessau će od 8. septembra u novom Bauhaus muzeju prikazati izložbu u kojoj je Bauhaus kao polje eksperimenta za modernu kulturu praktičnog života stavljen u fokus izložbe “Bauhaus zbirka”.


Posebno dobri primjeri industrijske baštine čija je modernistička arhitektura bila daleko ispred svog vremena - Vodotoranj i most u Halleu (Saale)


 

Halle Saale Halle Wasserturm SüdHalle - Vodotoranj - južna strana; Izvor: Mette Willert; Autor: Littlemycph
Halle Saale Halle Brücke und Burg GiebichensteinHalle - Most i zamak Giebichenstein; Izvor - Mette Willert; Autor: Littlemycph

Hrabrost i funkcionalnost u umjetnosti
Bauhaus je sinonim za hrabar i funkcionalan pokret u umjetnosti, arhitekturi i dizajnu. Principe koje su stvorili su temelji svih modernističkih i savremenih pravaca u projektovanju, dizajnu i umjetnosti. Pročišćena forma, lakoća i snaga elemenata je ono čemu se i danas teži i o čemu se i danas uči na fakultetima koji su nastavili da se bave temama Bauhausa.
Spajanjem umjetnosti i zanata, Bauhaus je uspio da kreira novu estetiku, koja je i danas aktuelna, pa tako komadi Bauhaus namještaja nerijetko bivaju dio enterijera modernih domova i poslovnih prostora. Jedan od takvih komada nameštaja je i stolica Mercela Breuera koju odlikuje laka industrijska proizvodnja kao i svedena estetska ljepota što je ustvari ovaj pokret primarno htio da postigne. Ova stolica je svoju popularnost zadržala i danas.
Kao i škola pa tako i pokret odlikuje multidisciplinarnost u pogledu primjene to jest bauhaus možemo manifestovati u arhitekturi (zgrade..), dekoraciji (igračke, slike, satovi,...), namještaju (stolovi, stolice, fotelje,...), odjeći, posuđu...

Neka poznata imena Bauhausa
Bauhaus kao i svaki revolucionarni pokret izrodio je i ostavio iza sebe mnoštvo umjetnika iz raznih oblasti. Najpoznatiji su: Valter Gropijus (arhitektura), Vasilij Kandivski (slikarstvo), Josef Albers (teoretičar umjetnosti), Mies van der Rohe (arhitektura) i Paul Klee, Josef i Anni Albers najpoznatiji umjetnički par Bauhausa…

Bauhaus žurke
Bauhausove žurke bile su poznate po dobrom provodu ali na tim žurkama studenti i nastavnici polagali su u scenografiju i ambijent, a ta tradicija je nastavljena u Desau gdje se svake godine održava čuveni Bauhaus Party, a sljedeće godine Ljetnji festival umjetnosti u Vajmaru biće takođe posvećen Bauhausu.  


TEKST: SANJA GOLUBOVIĆ