Četvorodnevna kreativna i naučna priča o hrani kao nasljeđu

Kulturne i kreativne industrije & baština: Gastroheritage

U danima za nama, od 14. do 17. marta, petrovačko Društvo za kulturni razvoj „Bauo“ organizovalo je treću po redu međunarodnu multidisciplinarnu konferenciju pod nazivom „Kulturne i kreativne industrije & baština: Gastroheritage“. U pitanju je internacionalni naučni događaj posvećen istraživanju, promociji i afirmaciji kulturnih i kreativnih industrija u kontekstu bogate baštine, posebno kroz prizmu gastronomije i tradicionalnih poljoprivrednih praksi. 

Podsjećamo da je prva konferencija održana 2022. godine, postavljajući temelje za daljnje istraživanje potencijala i izazova u ovim sektorima, dok je prošlogodišnja bila fokusirana na istraživanje uloge novih tehnologija u kontekstu kulturnih i kreativnih industrija. 

Ovogodišnji skup, usljed povećanog interesovanja i složenosti programa, protegao se na čak četiri puna dana, umjesto ranije održavana tri, kako bi se omogućila dublja sinteza, analiza i diskusija o ključnim temama koje su na skupu otvorene. Tema konferencije „Gastroheritage“ istraživala je bogato kulturno nasljeđe povezano s gastronomijom i tradicionalnom poljoprivrednom praksom kao ključnim resursima za razvoj kulturnih i kreativnih industrija, te uopšte društveni napredak. Fokus je stavljen na dublje razumijevanje i valorizaciju tradicionalnih poljoprivrednih proizvoda i gastronomskih specijaliteta kao neiskorišćenih resursa za održivi razvoj i poboljšanje kvalitete života u lokalnim zajednicama. 

 mr Dušan Medin

Svečano otvaranje konferencije održano je u četvrtak, 14. marta, zajedno s velikim pratećim festivalom hrane i tradicionalnih lokalnih proizvoda, na prostranoj terasi Spomen-doma „Reževići“ u istoimenom paštrovskom selu. Ovaj događaj otvorio je Miroslav Cimbaljević, generalni direktor Direktorata za poljoprivredu Ministarstva poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede Crne Gore. Pored njega, govorili su i Dušan Medin, izvršni direktor Društva „Bauo“ i predsjednik Organizacionog odbora, zatim Miško Rađenović, predsjednik Programskog odbora, Ivana Kurtović, direktorica Osnovne škole „Mirko Srzentić“ u Petrovcu, Lucija Đurašković, direktorica Muzeja i galerije Budve, Dobrila Vlahović, generalna direktorica Direktorata za kulturnu baštinu Ministarstva kulture i medija. U muzičko-dramskom programu nastupili su učenici petrovačke osnovne škole.

Konferencija je prvog dana imala i dvije panel diskusije. Prvu, naslovljenu „Što može pojedinac, a što zavisi od sistema“ moderirala je Jelena Pavićević, ekspertkinja za strateške komunikacije, a učesnice su bile Ljiljana Jocić (Opština Budva), Marija Andrić (Turistička organizacija Opštine Budva), Dragana Kažanegra Stanišić (Fondacija Bankada) i Lidija Brnović, ekspertkinja za održivi razvoj. Opšti zaključak ovog panela, koji je trajao gotovo dva sata, jeste da je neophodna promocija gastronomije u turističke svrhe, jer je hrana neiskorišćen biser crnogorske ponude. Po završetku se obratila Nina Drakić, predsjednica Privredne komore Crne Gore.

Miško Rađenović

Fokus je stavljen na dublje razumijevanje i valorizaciju tradicionalnih poljoprivrednih proizvoda i gastronomskih specijaliteta kao neiskorišćenih resursa za održivi razvoj i poboljšanje kvalitete života u lokalnim zajednicama.

Naredna diskusija, koju je moderirao Velibor Zolak (AMC Communications), istraživala je put od bogate kulturne baštine do trpeze. Osvrt na neka bolja vremena, na probleme s kojima se turizam i ugostiteljstvo danas susreću, ali i konkretne smjernice sa ciljem njihovog prevazilaženja dali su profesori Rade Ratković i Ivo Armenko (Fakultet za biznis i turizam Univerziteta Adriatik), Branko Diki Kažanegra (Adria DMC) i Marija Mitrović Andrić (Turistička organizacija Opštine Budva).

Naredni dani, od drugog do četvrtog, bili su rezervisani za intenzivan naučni i stručni program koji se odvijao u hotelu „Monte Casa“ u Petrovcu. Program je počinjao izjutra, nudeći sudionicima obiman raspored predavanja, panel diskusija i interaktivnih sesija. Važno je naglasiti da je cjelokupan program bio otvoren za javnost, pa su se brojni mještani, kao i oni sa strane, nezavisno od struke, pridružili ovoj inspirativnoj razmjeni ideja i znanja. 

Izlaganje Nina Brajkovića

Plenarno predavanje na samom početku konferencije imala je Tamara Ognjević na temu „Gastronomsko nasljeđe i kreativna ekonomija“, pružajući uvid u kompleksnu vezu između hrane, nasljeđa i kulturnih i kreativnih industrija, čime se dugo već bavi. 

U nastavku, više tematskih sesija grupisanih u manje logične cjeline, organizovane su od početka drugog do kraja četvrtog dana. Na njima su sagledavani različiti segmenti kulturnog nasljeđa i kreativnih industrija povezanih s hranom: sesija 1.0. „Online i offline hrana“ (predsjedava Janko Ljumović), učesnici: Đorđe Krivokapić – „Pravna zaštita recepata i gastronomskih proizvoda: između intelektualne svojine i nematerijalne baštine“ i Ljiljana Gavrilović – „Kuvati digitalno“; sesija 2.0. „Gozbene slike u prošlosti i umjetnosti“ (predsjedava Tamara Ognjević), učesnici: Janko Ljumović – „Hrana u krupnom kadru: od rekvizite do glavnog junaka“ i Branko Banović – „Evropski putopisci o Crnoj Gori: hrana kao činilac gostoprimstva u tradicionalnom crnogorskom društvu“; sesija 3.0. „Ukus tradicije i identiteta“ (predsjedava Milena Jokanović), učesnici: Edin Jašarović – „Gastroheritage kao recept za pripremu nacionalnih specijaliteta sa začinima gastronacionalizma i gastrodiplomatije“, Marija Đorđević i Ivan Đorđević – „Kuvanjem do emancipacije? Ukus i gastronomsko nasleđe kao sredstvo pozitivne identifikacije“ i Hristina Mikić – „Gastronomsko nasleđe i kreativna ekonomija: od ukusa tradicije do dizajna hrane“; sesija 4.0. „Jestivo nasljeđe“ (predsjedava Hristina Mikić), učesnici: Dobrila Vlahović – „Gastroheritage – važan segment nematerijalne kulturne baštine Crne Gore“, Milica Nikolić – „Gastroheritage: mediteranska dijeta kao prekogranično kulturno nasljeđe“ i Milena Jokanović – „Reforma sećanja“; sesija 5.0. „Zdravlje na usta ulazi“ (predsjedava Marija Đorđević), učesnici: Milica Kojadinović – „Od šipka do nara: osvrt na terapeutske efekte narodnog leka“ i Miodrag Grbić – „Genetika, ishrana i zdravlje: hrana kao lek“; sesija 6.0. „Kužina uz more i na brdima“ (predsjedava Ljiljana Gavrilović), učesnici: Jelena Đukanović – „Jagnjeći zatop i ishrana u oblasti Drobnjaka od XIX vijeka do danas“ i Nino Brajković – „Hercegovački ćupter, tradicionalna energetska pločica – hrana vitezova“; sesija 7.0. „Dizajn(iranje) hrane“ (predsjedava Edin Jašarović), učesnici: Ana Matić – „Dizajn edukacija na FLU Cetinje kao moguća potpora promociji gastronomske kulture i tradicije Crne Gore“, Zdravko Delibašić – „Savremeno (grafičko) oblikovanje tradicije“ i Nikola Bada Radonjić – „Soulfood – superbiljke“; sesija 8.0. „Gastroturizam“ (predsjedava Miško Rađenović), učesnici: Ilija Moric – „Kreiranje doživljaja hrane i turizma hrane upotrebom znanja, vještina i tehnologije“ i Lidija Brnović – „Očuvanje gastronomskog nasljeđa kroz turizam i storytelling“.

Učenici Osnovne škole ,,Mirko Srzentić"

 Vjera Andrić iz Paštrovića

Osim predavanja, održana su još dva panela. Panel „Maslina – od međe do ulja“, koji je moderirala pejzažna arhitektica Danica Mihaljević Davidović, a na kojoj su učestvovali Ivana Kurtović (Osnovna škola „Mirko Srzentić“), Blažo Kažanegra (Fondacija Bankada) i Marija Mitrović Andrić (Turistička organizacija Opštine Budva), istakao je u prvi plan značaj ovog svetog drveta, njegovu drevnost na našim prostorima i blegodeti po zdravlje čovjeka, ali i istovremeno nerijetko negativan i devastirajući odnos našeg društva prema maslinovim stablima. Posljednji panel „In vino veritas“ moderirala je profesorka Vesna Maraš (Biotehnički fakultet UCG), a na njemu su o spoju vina i gastronomije i potencijalima koja Crna Gora ima u svom nasljeđu govorili Miško Rađenović (Udruženje Paštrovića), Vlasta Mandić (Bokeška kužina, Kotor), Božena Jelušić (Budva), Anastasija Kačurina (Tezoros, Bar) i Nino Brajković (Mostar).

S obzirom na multidisciplinarni, interdisciplinarni i transdisciplinarni karakter konferencije, široki spektar stručnjaka iz različitih oblasti podijelio je svoje znanje i iskustvo s brojnim posjetiocima iz lokalne zajednice i okoline. Iako holistički postavljen, program je prevashodno bio namijenjen stručnjacima iz kulturne baštine, kulturnih i kreativnih industrija (dizajn, advertajzing, marketing, komunikacije, produkcija...), turizma, hotelijerstva, restoraterstva, poljoprivrede, proizvodnje i ostalih oblasti koje se kroz kulturnu baštinu i kroz kreativnost mogu valorizovati. Predavači na konferenciji i pratećim programima, osim iz Crne Gore, došli su iz Srbije, Bosne i Hercegovine, Slovenije, Ukrajine, Rusije, Kanade, svi relevantni stručnjaci, koji su imali mnogo toga da saopšte i razmijene sa posjetiocima i ostalim učesnicima konferencije. 

 Štand Paštrovačke delicije

S pozicije organizatora možemo reći da smo se upustili u avanturu organizacije ovog događaja kako bi se podigao nivo svijesti o značaju valorizacije kulturne baštine, sa ciljem umrežavanja i razmjene znanja, vještina i iskustava. Ovom konferencijom željeli smo i da skrenemo pažnju na nedovoljno vidljive inicijative i manje lokalne proizvodnje, da pomognemo da se lokalnoj zajednici pruže ekspertska znanja kako bi unaprijedila svoj rad, da povežemo proizvođače s potencijalnim korisnicima i saradnicima kako bi se uspostavila poslovna partnerstva, da na jednom mjestu okupimo relavantne stručnjake u različitim oblastima i zajedničkim naučnim, stručnim i kreativnim radom dođemo do odgovora na brojna aktuelna pitanja, ali i da otvorimo nova. Namjera nam je bila i da ukažemo na značaj očuvanja zdravlja čovjeka i njegove okoline čiji je integralni dio, ali prema kojoj se ne odnosi uvijek s dužnom pažnjom i odgovornošću. Možemo reći da se krajnji cilj ovogodišnje konferencije na temu gastronomije kao kulturne baštine odnosio na to da se tradicionalna hrana i lokalne proizvodnje počnu kreativno, kritički i analitički posmatrati kroz vizuru legislative, institucija, privrede, kulture, baštine, identitetskih pitanja, dizajna, umjetničkog izražavanja i brojnih drugih aspekata, cijeneći to da je upravo ishrana sastavni i izuzetno bitan dio života svih nas – oduvijek i zauvijek. 

Hristina Mikić i Milena Jokanović

Projekat je sufinansirao Sekretarijat za privredu Opštine Budva, posredstvom Javnog poziva za dodjelu podsticaja u razvoju poljoprivrede u 2023. godini, a podržali su ga Privredna komora Crne Gore i kompanija Golden Group. Brojne institucije, organizacije i pojedinci pružili su kolegijalnu i logističku podršku: JU Muzeji i galerije Budve, JU Osnovna škola „Mirko Srzentić“, Turistička organizacija Opštine Budva, Mediteran reklame Budva, hotel „Monte Casa“, Međunarodni festival KotorArt, Organizacija žena Budve, restoran „Jadran kod Krsta“, Vinarija Brajović, Vinarija Ražnatović, NVO „Naše vino“, NVO „Sveti Stefan naš dom“, Fondacija Bankada, MM Digital Budva, Milenko Koko Mitrović, Tomo i Stevo Medigović i, naročito, Jelena Pavićević.