Dablin i Gorseto – gradovi za primjer

Destinacije pametnog turizma /

Evropska prijestonica pametnog turizma i Evropski zeleni pionir pametnog turizma su titule koje nose gradovi čiju ponudu čine najbolje prakse održivog razvoja. U istoj i sličnoj formi proglašavaju se od 2019. godine, a među njima nema niti jednog iz Crne Gore i susjednih zemalja

Turizam je treći najveći sektor Evropske unije i predstavlja oko 10% ukupnog bruto društvenog proizvoda svih 27 zemalja koji je čine. Očekivano, on ima važnu ulogu u stvaranju rasta i radnih mjesta, ali i veliki neiskorišteni potencijal – posebno u oblasti pametnog turizma. Inovacije, pristupačnost i održivost su budućnost turizma, a Evropska komisija želi da evropski turizam bude za primjer na globalnom nivou.

Zato Evropa svake godine bira najbolje gradove u mnogim kategorijama koje su važne kako turistima, tako i njihovim domaćinima. No, najznačajnije su svakako one koje pokazuju koliko su daleko otišle pojedine destinacije unapređujući svoju ponudu kroz digitalna rješenja i birajući najbolje gradove u segmentu pametnog turizma.

Evropska komisija će u septembru objaviti finaliste izbora za Evropsku prijestonicu pametnog turizma i Evropskog zelenog pionira pametnog turizma koji će ponijeti ove titule za 2025. godinu.

Nakon više izbora za najbolje održive destinacije, administracija Evropske unije će ovog novembra šesti put odabrati gradove sa najboljim pametnim i održivim turističkim praksama u zemljama članicama i onima koje su u procesu pristupanja. Iako na prvi pogled slične, izbori u dvije kategorije su dobili svoju aktuelnu formu tek prošle godine, kada su birani prvi gradovi - nosioci titula za 2024. 

Evropska komisija početkom marta poziva gradove širom evropskog kontinenta da se prijave na konkurs za najbolje u segmentu pametnog turizma. Uz gradove iz zemalja članica, mogu se prijaviti i oni iz Crne Gore, Albanije, Bosne i Hercegovine, sa Islanda, Kosova, iz Lihtenštajna, Moldavije, Sjeverne Makedonije, Norveške, Srbije, Turske i Ukrajine koji imaju više od 100.000 građana. Izuzetak su zemlje sa manje od milion građana, gdje se mogu prijaviti i gradovi sa 10.000 stanovnika. Isto se odnosi na države gdje ne postoje gradovi sa više od 100.000 stanovnika.

Poziv traje do kraja maja, a komisija ima zadatak da tokom jula i avgusta pregleda i ocijeni sve pristigle prijave. Sve potpune prijave ocjenjuju nezavisni stručnjaci prema utvrđenim kriterijumima. U septembru se objavljuje lista sa četiri grada – finalista. Njihovi predstavnici zatim prezentuju svoju destinaciju pred evropskim žirijem, da bi se onda u novembru ozvaničila imena dva grada koja će titule Evropske prijestonice pametnog turizma odnosno Evropskog zelenog pionira pametnog turizma nositi naredne godine.

 Dosadašnji nosioci titula

Evropske prijestonice pametnog turizma prvi put su birane za 2019. godinu. Tada su se u finalu našla četiri grada, od kojih su titule dobili Helsinki (Finska) i Lion (Francuska). Uz njih, izabrana su još četiri grada koji su se posebno istakli. Tako je u kategoriji održivosti najbolja bila Ljubljana (Slovenija), u pristupačnosti je to bila Malaga (Španija), digitalizaciji Kopenhagen (Danska), a u segmentu kulturnog nasljeđa i kreativnosti Linc (Austrija).

Helsinki

Lion

Godinu kasnije, evropske prijestonice pametnog turizma bili su Malaga (Španija) i Geteborg (Švedska). U već pomenute četiri kategorije najbolji su bili Getenburg, Švedska (održivost), Breda, Holandija (pristupačnost), Ljubljana, Slovenija(digitalizacija) i Karlsrue, Njemačka (kulturno nasljeđe i kreativnost).

Naredni izbor održan je 2021. godine, pa su Evropske prijestonice pametnog turizma za 2022. bili Valensija (Španija) i Bordo (Francuska). Umjesto gradova u četiri dodatne kategorije, birane su evropske izvrsne destinacije (EDEN) a prvi je titulu ponio Midelfart (Danska).

 Malaga

 Ljubljana

Prošle godine su evropske prijestonice pametnog turizma bili Pafos (Kipar) i Sevilja (Španija), dok je titulu izvrsne destinacije ponio Kranj (Slovenija).

Nova pravila definisana su prilikom izbora najboljih za ovu godinu, pa se sada dodjeljuju titule evropske prijestonice pametnog turizma i evropskog zelenog pionira pametnog turizma Dablinu (Irska) odnosno Grosetu (Italija).

Prijestonica 

Pametan turizam, u skladu sa savremenim trendovima, predstavlja nove odgovore na nove izazove i zahtjeve putnika, jednake mogućnosti i pristup za sve posjetioce, održivi razvoj, te podršku kreativnim industrijama i baštini.

Evropska prijestonica pametnog turizma je titula koja upravo potcrtava napredna rješenja koja pojedini gradovi koriste. Definisana su četiri glavna kriterijuma prema kojima se biraju destinacije koje će nositi ovaj naziv.

Pristupačnost podrazumijeva usluge na više jezika i digitalnu dostupnost svim putnicima i izletnicima, bez obzira na njihov uzrast, kulturno okruženje iz kojeg dolaze ili eventualni hendikep.

Održivost ne znači samo štititi i upravljati svojim prirodnim resursima, već smanjiti negativne uticaje turističke sezone na životnu sredinu i u to uključiti lokalnu zajednicu.

Digitalizacija znači da grad koristi digitalne tehnologije kako bi unaprijedio sve aspekte boravka turista, omogućio jednostavniji pristup uslugama i pomogao lokalnim preduzećima.

Kulturna baština je važan aspekt ponude grada koji se mora i zaštititi i iskoristiti na adekvatan način za dobrobit turističke destinacije, turista i cijele privrede.

Nosilac titule Evropska prijestonica pametnog turizma dobija stručnu podršku u brendiranju i promociji destinacije, promotivni video koji predstavlja grad i njegove pametne turističke prakse, simboličnu skulpturu koja će krasiti centar grada i druge promotivne aktivnosti čiji je cilj dolazak što većeg broja posjetilaca.

DABLIN

Ovogodišnja Evropska prijestonica pametnog turizma je glavni grad Irske, Dablin, smješten na živopisnoj istočnoj obali i sa više od milion i po stanovnika. On je peto najveće saobraćajno čvorište u Evropi. Prije pandemije korona virusa, turizam je kreirao 68.000 radnih mjesta, a u grad godišnje dolazilo 8,6 miliona gostiju koji su kreirali 2,6 milijardi eura turističke potrošnje. Kako bi osigurao uspješnu i održivu budućnost, Dablin je implementirao strategiju pametnog turizma koji objedinjuje lokalno stanovništvo, tehnologiju i inovacije kako bi transformisali tradicionalno turističko iskustvo.

Dablin se fokusirao na što širu dostupnost turistima i obavezao se da će do 2028. cijeli grad biti pristupačan. Prve korake već je uradio Aerodrom Dablin, koji sa Grupom putnika sa invaliditetom angažuje predstavnike različitih organizacija kako bi sve usluge bile u skladu sa potrebama pojedinaca sa invaliditetom. Putnici imaju mogućnost samoidentifikacije narukvicom koja označava one kojima je potrebna posebna pomoć. Aerodrom je takođe napravio „senzornu sobu“ – mirni kutak posebno kreiran za osobe s posebnim potrebama ili demencijom. Inovativna su i rješenja za one sa psima-pomagačima i osobama sa oštećenim sluhom, a za putnike s autizmom postoje posebno kreirana vizuelna pomagala. 

Dablin je i zelen i održiv grad, koji se može pohvaliti lokalnim linijskim saobraćajem koji godišnje preveze 268 miliona putnika. Uz to, ima mrežu od 1.600 bicikala za rentiranje kojima se za isti period obavi 25 miliona putovanja, čime lokalne vlasti dodatno podstiču ekološko istraživanje grada i obale. Linije obalske mobilnosti, aktivne od 2020. godine, promovišu održivi transport i predstavljaju uspješnu transformaciju načina na koji ljudi plove obalama Dablina.

Uz to, u Dablinu se nalazi prvi kongresni centar na svijetu s neutralnom emisijom ugljen-dioksida, te osam plaža i parkova, uključujući najveći evropski Feniks park. Dablin je među gradovima koji teži da postane neutralan u emisiji ugljen-dioksida do 2050. godine. Ovo opredjeljenje je osnova gradske strategije razvoja turizma do 2028. godine, koja je usklađena i s nacionalnim klimatskim ciljevima. Inače, Dablin je prvi grad u Irskoj koji je potpisao Deklaraciju iz Glazgova o održivom turizmu i integriše ciljeve održivog razvoja UN-a u svoje strategije.

Dablin je jedan od prvih evropskih gradova koji je još 2015. godine osnovao lokalno preduzeće namjenjeno upravljanju u kulturi. Kulturna kompanija Gradske vlade Dablina upravlja kulturnim projektima i prostorima širom grada, sarađuje s pojedincima, zajednicama i organizacijama kako bi se povećala kulturna uključenost. Među njima je posebno interesantna lokacija u ulici Henrieta broj 14 - muzej koji predstavlja arhitektonsku i društvenu istoriju grada. Godine 2008. počeo je desetogodišnji projekat spašavanja i očuvanja ove kuće na kojoj su radili nekadašnji stanovnici, arhitekte, istoričari, umjetnici i svi koji su željeli da se uključe. 

EPIC, koji se nalazi u staroj zgradi CHQ u Dublinu, je jedna od najvećih atrakcija jer nudi interaktivno putovanje kroz irsku istoriju. Uz galerije na ekranu osjetljivom na dodir, kvizove sa senzorima pokreta i zvuke, zgrada oživljava priče irskih emigranata. Pokrivajući teme od religije do politike i slaveći njihov globalni uticaj, EPIC priča priče više od 300 manje poznatih emigranata. Zbog inovativnosti i pristupačnosti, mjesto je do sada posjetilo više od 600.000 turista, te je nagrađeno mnogim nagradama za vodeću turističku atrakciju.

U uži izbor za Evropsku prijestonicu pametnog turizma za 2024. ušli su još gradovi Bremerhaven (Njemačka), Kork (Irska), Đenova (Italija), Helsingborg (Švedska) i San Sebastian (Španija).

Zeleni pionir 

Evropski zeleni pionir pametnog turizma nasljednik je takmičenja za Evropsku izvrsnu destinaciju (EDEN) i ekvivalent nagradi Evropska prijestonica pametnog turizma ali za manje i održive destinacije.

I ovaj konkurs sprovodi i realizuje Evropska komisija, kako bi što širi prostor Evrope profilisala kao održive turističke destinacije i uspostavila mrežu za razmjenu najboljih praksi. Cilj je prepoznavanje manjih destinacija koje su uspješno implementirale strategije održivog turizma kroz zelenu tranziciju. 

Održivo putovanje je ključni pojam koji se vezuje za ovu titulu, a posljednjih godina je obavezni dio evropskih turističkih politika zbog sve veće potražnje i očekivanja kako putnika, tako i lokalnih zajednica. Ovakvom titulom Evropska unija želi da podstiče što više rješenja za zelenu tranziciju i promoviše održiviji i inovativniji turistički model.

GROSETO

Ovogodišnji Evropski zeleni pionir pametnog turizma je grad Groseto koji se nalazi u regiji Toskana u Italiji. Nalazi se na zapadnoj obali zemlje i predstavlja zadivljujući spoj istorije, kulture i prirodnih ljepota. Potičući još iz vremena Etruraca, Groseto nosi bogato istorijsko naslijeđe koje se ogleda u dobro očuvanoj arhitekturi i istorijskim lokalitetima. Takođe se može pohvaliti slikovitim pejzažima i obližnjim Tirenskim morem, te poziva turiste da istraže njegovu istoriju i obale kroz brojne turističke inicijative.

Napori uprave Groseta usmjereni su ka očuvanju njegovog prirodnog pejzaža. Oko 30% zaštićenog područja grada je namijenjeno poljoprivredi i čini osnovu agroturizma. Park prirode Marema tako ima 32 visokokvalitetne agroturističke inicijative prilagođene svim uzrastima i sposobnostima. Na ovom prostoru se tokom cijele godine nudi učenje kuvanja, prikupljanje i prerade lokalnih sirovina, zatim degustacije i specijalne biciklističke ture. Groseto svoju održivost zasniva na mobilnosti, a Park Marema kombinuje kulturna, arheološka, ​​naučna istraživanja i projekte održivog turizma.

Posvećenost gradske uprave pristupačnosti ogleda se i u integrisanom sistemu bicikala i ekoloških autobusa za najam koji se mogu rezervisati putem aplikacija. Štaviše, grad je svoje plaže, spomenike i centar učinio dostupnim najširem sloju stanovništva i turista.

Budući planovi Groseta uključuju velike parkovske površine koje će stanovnicima i turistima omogućiti nesmetano trčanje, šetnju, vožnju biciklom i opuštanje. Tu je i projekat „Groseto Urban Trekking“ koji promoviše spori turizam, lokalnu umjetnost i istoriju, a cilj mu je uspostavljanje mreže biciklističkih staza koje povezuju cijelu pokrajinu, te inspirišu zelenu mobilnost i odgovorno putovanje.

U užem izboru za titulu Evropskog zelenog pionira pametnog turizma za 2024. bili su još Grevena (Grčka), Globalni park UNESCO-a Karavanke (između Slovenije i Austrije) i Valongo (Portugal).