Kako su se Podgoričani vratili svojim parkovima

Male zelene oaze najizgrađenijih djelova Glavnog grada /

Dječiji, Đorđa Balađevića, Ivana Milutinovića, Karađorđev, Kraljev, Njegošev, Pobrežje, Podgorički, Petrovića, Prešernov, Univerzitetski, ali i Gorica, Ljubović, Tološi, Zagorič

Do prije nekoliko godina, činilo se da su Podgoričani zaboravili na svoje male zelene oaze, na ono najvrednije u urbanim zonama – na parkove. Tek rijetki, uglavnom stariji sugrađani, u njima su provodili vrijeme uz već zaboravljeni ritual čitanja novina. Njihovog štampanog izdanja, naravno.

Najmlađi Podgoričani i njihovi roditelji, te ljubitelji rekreacije na otvorenom odlazili su na Goricu, to nekada golo i neprivlačno brdo po kome je i cijeli grad dobio ime, ili u Tološku šumu – na takozvanu trim-stazu.

Ostali parkovi su ili postajali neprijatna mjesta zbog okupljanja onih sa margine društva, ili su nestajala pod naletima legalnih i nelegalnih betonskih „uzurpatora“.

Njegošev park

A onda početkom marta 2020. godine svima nama - i cijelom svijetu - dogodila pandemija koronavirusa. Do kraja mjeseca već smo bili svjesni da će iz „udubnosti svog doma“ bar neko vrijeme izlaziti samo odabrani. I to po hranu i ljekove. Upravo su taj višak slobodnog vremena za sve koji su svakodnevno pritisnuti poslovnim i drugim obavezama, te stroge zabrane kontakata, u ljudima ponovo pokrenuli onaj duh snalažljivosti. Šta je to značilo za Podgoričane? Dakle, ako se već nije moglo biti na ulici, to ne znači da se ne može biti u nekoj od zelenih oaza Podgorice. Pa, šta ima ljepše i zdravije od sat-dva provedenih na čistom vazduhu, šetnje kroz zelenilo ili odmor na klupi u hladu?! Barem u onom periodu dana kad su kontrole koje prate poštovanje propisanih zdravstvenih mjera na nekom drugom mjestu.

Tako su Podgoričani – ali i mnogi drugi koji žive u ovom gradu – ponovo otkrili svoje parkove.

Njegošev naj-park

Prvi park u Podgorici je Njegošev park, koji je određen kao nastavak novog urbanog centra razrušenog grada. Danas se može reći da čini cjelinu sa centrom Podgorice i zauzima idealno mjesto uz lijevu obalu Morače.

Najveći park po površini takođe je Njegošev park. Prostire se na 30.000 kvadratnih metara.

Najposjećeniji park, prema procjenama, isto je Njegošev park.

Evo nekoliko interesantnih brojki. Od 1.441 kvadratnog kilometra koliko zauzima Glavni grad, njegova funkcionalna urbana površina – odnosno izgrađena naselja – pokriva oko 30 kvadratnih kilometara. Prema ovogodišnjim podacima Evropske agencije za zaštitu životne sredine, Podgorica spada u jedan od najzelenijih gradova šireg regiona. Konkretno, sa 12 odsto pod parkovskim površinama daleko je ispred svih glavnih gradova šireg regiona, pa i evropskog prosjeka od sedam odsto. Kada je riječ o zasađenom drveću, Zagreb sa 74 odsto i Sarajevo sa 46 su ispred glavnog grada Crne Gore gdje je taj odnos 33 odsto. No, postoje naznake da će se taj odnos uskoro promijeniti. U korist Podgorice, naravno.

Oni koji se sjećaju Podgorice iz vremena kada je bila Titograd – znači, između 1946. i 1992. godine - znaju koliko je decenija trajalo formiranje parkova i zelenih površina u gradu koji je zbog katastrofalnog savezničkog bombardovanja 1944. godine morao ponovo da izgradi skoro svaki svoj dio. I ne samo to. U nastajanju zelenih površina svih tih decenija učestvovale su sve generacije Podgoričana i Titograđana.

 Tološka šuma

Pomenimo samo Goricu. Neka upravo park šuma na tom nekada golom brdu bude naš početak putovanja kroz male zelene oaze Podgorice.

Park šuma Gorica

O pošumljavanju Gorice prvi put se govorilo još krajem 19. vijeka, a do 1924. godine i više puta pokušavano, ozelenilo je tek nakon sredine 20. vijeka. Hiljade marljivih ruku u više navrata su strpljivo pravili skromni dom za drveća koje negostoljubiva Gorica nije htjela. Do početka 90-ih godina, na Gorici je bilo više od 15.000 stabala, a osim drugačije panorame, Podgorica je na taj način imala i mjesto u srcu grada sa izuzetno povoljnom mikroklimom.

No, nekako smo s godinama previdjeli da posječeno drvo i izbetonirana trava nikada više ne ozelene… I ne samo to: zaboravili smo da prave vrijednosti treba čuvati, bez obzira da li su ih stvorili priroda ili čovjek.

Sa svake strane počeo je da je „nagriza“ beton (i legalni i ilegalni), vatra je gutala stabla, sjekao je onaj kome je trebalo „jer je ničije“, pa se sama šuma nikada nije vratila na obim s početka 90-ih. Nedavno je, konačno, zaokružena zakonska regulativa kojom se Park šuma Gorica proglašava zaštićenom zonom. Nema više nekažnjenog paljenja, sječe, gradnje (opet - i legalne i ilegalne). Na njemu će, osim u šetnjama i posjetama Avanturističkom ili Mediteranskom parku i Spomeniku partizanu-borcu, građani moći da uživaju u pravom parku prirode i to - usred grada.

Podgorički park

Park šuma Ljubović

Pjesmom proslavljeni Ljubović, brdo po kome Podgoricu znaju ljubitelji starogradske muzike širom regiona, predstavlja još jednu zelenu oazu o kojoj se nije previše brinulo. Zbog manje atraktivne lokacije, značajniji apeli da se sačuva od dalje gradnje stigli su tek posljednjih par godina i to kada su obližnje zgrade za malo postale najgušće naseljeni dio Podgorice. Ipak, Ljubović je sporo sticao svoj status zelene oaze, a tek je revitalizacijom koja je počela sredinom 2020. godine, dobio mjesto koje mu pripada.

Danas na njemu postoje uređene staze i različiti mobilijar, ali i rasvjeta koja šetnju ovim brdom čini ugodnom i noću.

U iščekivanju centralnog parka

Podgoričani s nestrpljenjem očekuju budući najveći park u Glavnom gradu – tačnije cijelu parkovsku zonu čija bi gradnja trebalo da počne naredne godine. Naime, Ćemovskom polju koje već par decenija ostaje bez stabala zbog ilegalne sječe drveta za ogrijev, ali je i prostor na kome nerijetko niču nelegalne deponije različitog otpada, biće udahnut novi život. Postaće centralni gradski park, za šta je opredijeljena površina od čak 437.031 kvadratnog metra.

Centralni park biće udaljen tri i po kilometra od centra grada. Sa sjeveroistočne strane biće ograničen vodoizvorištem „Ćemovsko polje“, sa istočne - sportskim aerodromom, te sa jugozapadne strane bulevarom Podgorica – Tuzi, dok će na zapadnoj strani parka biti izgrađen poslovno-stambeni kompleks. Nakon što su na širem prostoru budućeg parka do sada napravljeni trim staza od 1.150 metara, mobilijar za djecu, rekreativce i treninge pasa, sadržaji će biti upotpunjeni najboljim predlozima po izboru građana. Glavni grad je pozvao sve zainteresovane da svoju viziju tog prostora do 1. jula podijele putem sajta www.nacemovsko.me, a 200 onih koji sakupe najveću podršku biće stavljene na finalno glasanje.

Park šuma Tološi

Od devedesetih godina prošlog vijeka, rekreativci ali i profesionalni sportisti koristili su borovu šumu na početku Tološa i preko puta Bloka 5 za različite vježbe, a najčešće trčanje. Početkom 2000-ih, Tološka šuma je sa svojom trim stazom postala kultno mjesto za mnoge mlađe Podgoričane koji su od gradske gužve iz centra bježali u ovaj kraj Podgorice.

Njegove dvije cjeline danas razdvaja Ulica Baku. Ove godine završeno je obnavljanje Park šume Tološi, ali i dodavanje mnogih novih sadržaja.

 Šetalište uz rijeku Moraču 

Park šuma Zagorič

Šuma bora zasađena u ovom naselju na sjevernom ulazu u Podgoricu, decenijama je pomagala da se Podgorica sačuva od ekstremnih temperatura ljeti i jakog sjevernog vjetra zimi. Iako je njena devastacija počela sa prvim većim doseljavanjima u Podgoricu krajem 70-ih godina prošlog vijeka, Park šuma Zagorič od početka 2000-ih je desetkovana. Od nekadašnjeg popularnog mjesta za poludnevni izlet, postalo je popularno mjesto za nelegalnu gradnju. O razmjerama nestanka ove zelene površine najbolje govori činjenica da se jedno veliko naselje u kome su mahom izgrađene kuće, danas naziva upravo imenom ove zaštićene zone – Park šuma Zagorič. Srećom, na mjestima posječene šume napravljeni su sportski tereni, kao i najduža trim staza u Crnoj Gori od dva i po kilometra.

Park Đorđa Balaševića

Tri mjeseca nakon smrti čuvenog regionalnog, tačnije – jugoslovenskog kantautora Đorđa Balaševića, u maju 2021. otvoren je park koji nosi njegovo ime. Uz zapadnu stranu Bloka 5, na 7.000 kvadrata nikao je ovaj tematski prostor posvećen ovom novosadskom umjetniku. U parku je, simbolično, posađeno 68 stabala drveća koje je opjevao - kesten, dud, badem, dunja, lipa, čempres te aleja bagrema – a od kojih svako predstavlja jednu godinu Balaševićevog života. Tu su i sadnice žbunja, perena, ruža, ruzmarina, klupe, ljuljaške... Iako po površini pod stablom možda nije nareprezentativniji, ovaj park svakako treba pomenuti i zbog 11 tabli sa stihovima najpoznatijih pjesama koje je Balašević napisao.

Park Đorđa Balaševića 

Dječiji park

Podignut na prostoru između kompleksa dvorca Petrovića na Kruševcu i Moskovske ulice, Dječiji park je bio jedan od prvih tematskih u Podgorici. Kako naziv kaže, namijenjen je djeci i njihovim roditeljima pa je i mobilijar prilagođen mlađim uzrastima.

Park Ivana Milutinovića

Nekada je podgorički glavni gradski trg nosio ime Ivana Milutinovića. Danas mu je „dodijeljena“ ulica, ali i – mnogo važnije – park preko puta Skupštine, uz desnu obalu Ribnice. Guste krošnje višedecenijskih stabala sigurno štite i od kiše, a tokom vrelih ljetnjih dana vjerovatno je najhladniji urbani kutak u centru Podgorice. U njemu se nalazi i spomenik kralju Nikoli. Čiji je park, pak, na drugom mjestu…

Karađorđev park

Nakon Njegoševog, ovo je najstariji park u Podgorici. Na istočnoj strani terase hotela „Hilton“, a nekadašnjeg „Crna Gora“, Karađorđev park je drugačiji zbog male količine svjetlosti koju ima. Naime, njegova višedecenijska stabla prave veliku sijenku, tako da u njemu odmaraju svi oni koji nerado borave na suncu.

Kraljev park

Preko puta hotela „Hilton“, a uz Bulevar Svetog Petra Cetinjskog, u septembru 2013. godine otvoren je Kraljev park. Bila je to prva veća zelena površina koja je, iako je i ranije postojala, tada dobila drugačiju formu i nove sadržaje.

 Kraljev park

Na površini od 11.500 kvadratnih metara, u rekonstruisanom parku danas se nalazi bista našeg znamenitog štampara u Mlecima, Božidara Vukovića Podgoričanina.

Podgorički Katastar zelenih površina

Podgorica je prije nešto više od godinu i po zaokružila prvu fazu izuzetno značajnog projekta - Katastra zelenih površina. Glavni grad ove svoje aktivnosti opisuje kao „jedan od najznačajnih mehanizama kvalitetnog upravljanja zelenim površinama, koje posebno važnu ulogu imaju u urbanim sredinama, izloženim brojnim pritiscima koji su rezultat savremenog načina života“. Koliko god sve to izgledalo nepotrebno jer rezultati tog pukog popisivanja zelenila u Podgorici ne mogu imati većeg značaja za njegove stanovnike, stvarnost je upravo drugačija.

Zahvaljujući detaljnom prikupljanju podataka o svom drveću, žbunju i ostalim zasađenim biljkama, mobilijaru i rekreativnim površinama na širem prostoru grada, planeri budućeg razvoja Podgorice moći će na precizan način da prate promjene u ovim zonama, te da određuju buduće pozicije zelenih površina i njihovih sadržaja.

Njegošev park

Teško da ćete pogriješiti ako kažete da je Njegošev park jedan od omiljenih – ako ne i najomiljeniji park u Podgorici. Površina od čak 30.000 kvadratnih metara uz lijevu obalu Morače, na minut od pravog centra Podgorice, čini ga idealnim za kratke i duge odmore i šetnje.

Nedavnom rekonstrukcijom postao je bogatiji za kapelu u kojoj se održavaju različiti kulturni programi, nove staze i mobilijar.

 Njegošev park

Između njega i Morače sada se nalazi šetalište, koje od svog prvog dana na obalu privlači kako turiste, tako i Podgoričane svih uzrasta.

Spomen park Pobrežje

Nekako usamljen i bez mnogo zelenila, Spomen park Pobrežje je posvećen mnogim žrtvama, ali ga opredjeljuje spomenik posvećen civilnim žrtvama ratova devedesetih i Bulevar Srđana Aleksića koji ga ograničava sa sjeverne strane. Iako park sa takvim „nasljeđem“ teško može biti mjesto za uživanje, ne treba ga zaboraviti – ni na koji način.

Podgorički park

Na desnoj obali Morače, između mostova Milenijum i pješačkog Moskovskog, prostire se Podgorički park. Na 10.000 kvadratnih metara napravljena je mala oaza u kojoj rastu upravo podgoričke autohtone biljne vrste. Tu je murva, iglica, džanja, šipak, ali i mnoge druge biljke koje nerijetko asociraju na Podgoricu i ono za šta su njeni stanovnici emotivno vezani.

Podgorički park

Park Petrovića

Zelena oaza dvorskog kompleksa na Kruševcu danas se naziva i Park Petrovića. Sačuvan je najvećim dijelom, a izmjene su se dogodile prilikom preuređenja ovog dijela grada zbog izgradnje prvih objekata Ambasade SAD, nakon 2006. godine. Nekada je bilo jedno od rijetkih mjesta u Podgorici gdje su prirodno rasle visibabe i ljubičice. Već odavno ih nema, ali je i danas lijepo prošetati kroz stoljetne krošnje u dvorištu dvorca.

Prešernov park

Malen, ali bitan, Prešernov park je otvoren u Moskovskoj ulici, uz zgradu Radio-televizije Crne Gore.

Čine ga mali dio borove šume i plato na kome je postavljena bista čuvenom slovenačkom pjesniku Francu Prešernu.

Univerzitetski park

Uz prilaz ka glavnoj zgradi Tehničkih fakulteta i Rektorata Univerziteta Crne Gore, napravljen je Univerzitetski park. Njegov centralni dio predstavlja fontana na tlu koja ritmično izbacuje mlazeve vode, a nekada su je pratili i interesantni svjetlosni efekti. Danas je, pak, mjesto na kome brojni mladi roditelji šetaju sa djecom. Ali, od nedavno njene zelene površine sve više koriste studenti fakulteta obližnjih fakulteta, koji u hladovini na travi „skupljaju energiju“ za nove uspjehe.

Novi park u Moskovskoj ulici

Najnovija zelena površina u širem centru Podgorice biće novi park u Moskovskoj ulici. Riječ je o površini u nastavku Prešernovog parka ka Kliničkom centru Crne Gore, a preko puta Dječijeg parka. Ova lokacija je ograđena već više od 15 godna, i nalazi se tik uz duboku rupu koja predstavlja jedino svjedočanstvo namjere asocijacije Svjetskih trgovinskih centara (WTC) da 1998. godine počne gradnju svog biznis centra na 15.000 kvadratnih metara u trenutku kada je Crna Gora postala 100. članica tog poslovnog udruženja.

Igralište u Moskovskoj ulici

Iako je najavljeno da će biti završena početkom juna, Podgoričani će još koji dan sačekati da vide novo lice oko 7.300 kvadratnih metara. Park će, osim mobilijara, imati 40 sadnica drveća među kojima će dominirati ukrasna trešnja, biće tu žbunja i ukrasne trave, oko 150 metara žive ograde, a na najvećem dijelu – 6.700 kvadrata – trebalo bi da bude posađena trava. Sve će biti upotpunjeno javnom rasvjetom i posebnim sistemom za navodnjavanje.

Ne treba zaboraviti i ovo: mnogi parkovi imaju besplatan bežični Internet, a neki se mogu pohvaliti i takozvanim pametnim klupama koje vam mogu biti od pomoći da dopunite bateriju mobilnog telefona.

Uživajte u malim zelenim oazama Podgorice onako kako najviše volite. I čuvajte ih - jer one ljubav uzvraćaju čistim vazduhom i prijatnom klimom.