Intervju: Vasilije Raičević, izvršni direktor PAM-a CG /
Danas skoro svako razumije da je korišćenje muzičkih autorskih djela bez saglasnosti titulara autorskog prava i bez plaćanja autorske naknade, protivzakonito. Ohrabrujuća činjenica je ta da je sve više korisnika autorskih muzičkih djela koji legalno koriste muziku, a sve je manje onih koji ignorišu Zakon i domaću organizaciju kao da njena potraživanja po osnovu autorske naknade predstavljaju suvišan, nepotreban i izbježan trošak.
Vasilije RaičevićPAM CG kao prva kolektivna organizacija u Crnoj Gori ostvaruje zaštitu domaćih i stranih autora i nosilaca autorskih prava na teritoriji naše države.
Efikasno ostvarivanje autorskog i srodnih prava, jedan je od uslova za pozitivnu ocjenu o zrelosti naše države da odgovori zahtjevima usklađivanja sa međunarodnom zajednicom. U tom smislu PAM CG daje značajan doprinos u pristupnim pregovorima sa EU za poglavlje 7 (prava intelektualne svojine).
Predstavnik PAM-a CG bio je član Vladine radne grupe i učestvovao je na eksplanatornom i bilateralnom skriningu u Briselu gdje je izlagao na temu kolektivnog ostvarivanja autorskih prava u Crnoj Gori. Nakon toga predstavnici Evropske komisije bili su u svojevrsnom nadzoru u Crnoj Gori, a u PAM- u CG su imali priliku da provjere i uvjere se da PAM CG radi u skladu sa evropskim standardima u ovoj oblasti, što su nedvosmisleno i konstatovali u izvještaju dostavljenom Vladi Crne Gore.
PAM CG ima zaključene sporazume sa brojnim inostranim organizacijama za kolektivno ostvarivanje autorskih muzičkih prava. Ugovorima o recipročnom zastupanju PAM CG je za crnogorske autore i nosioce prava obezbijedio zaštitu u skoro svim zemljama svijeta u kojima postoji praksa kolektivnog ostvarivanja prava. Na isti način autori i nosioci autorskog prava iz gotovo svih zemalja svijeta imaju obezbijeđenu zaštitu svojih prava na teritoriji Crne Gore.
PAM CG je od 2011. godine punopravan član CISAC-a (Svjetske konfederacije društava autora i kompozitora) koji predstavlja najveću kreativnu mrežu autora sa više od 230 autorskih društava i 4 miliona aktivnih stvaralaca svih repertoara. Prema zvaničnim izvještajima CISAC-a, Crna Gora je visoko pozicionirana na svjetskoj ljestvici kada je u pitanju poštovanje autorskih muzičkih prava u odnosu na broj stanovnika i BDP.
2. Koji je društveni interes kolektivnog ostvarivanja prava?
Zakonom o autorskom i srodnim pravima definisan je princip funkcionisanja kolektivnog ostvarivanja autorskog i srodnih prava. Prema tom principu, autori i njihovi pravni sljedbenici na isključiv način ustupaju organizaciji određena imovinska autorskopravna ovlašćenja, da bi ih organizacija u svoje ime, a za njihov račun ostvarivala na kolektivan način, tako što će korisnicima (npr. emiterima, organizatorima festivala, ugostiteljskim objektima i sl.) ugovorom na neisključiv način ustupiti potrebna ovlašćenja na korišćenje muzičkih djela, ubrati naknadu i raspodijeliti je autorima, odnosno njihovim pravnim sljedbenicima.
Kolektivno ostvarivanje prava postoji ne samo da bi autori mogli lakše da ostvaruju svoja prava, već i da bi korisnici lakše mogli legalno koristiti autorska djela. U tom kontekstu treba razumjeti i razlog zbog kojeg organizacija ima zakonom zaštićen monopol na kolektivno ostvarivanje prava u svom djelokrugu. Dakle, korisnik koji želi legalno koristiti autorska muzička djela, po zakonu ima samo jednu organizaciju sa kojom mora urediti odnos, tj. zaključiti ugovor kojim od nje na neisključiv način pribavlja određena imovinska autorskopravna ovlašćenja za korišćenje autorskih djela sa repertoara organizacije. Smisao toga je da se savjesni korisnik, zaključivši ugovor i plaćajući ugovorenu naknadu organizaciji, zaštiti u svom poslovanju od svih rizika odgovornosti za moguću povredu autorskog prava na autorskim djelima koja su u djelokrugu organizacije.
Kada je riječ o društvenom interesu da sistem autorskopravne zaštite funkcioniše na teritoriji bilo koje države, pa i Crne Gore, valja imati na umu da Zakon o autorskom i srodnim pravima postoji da bi autoru obezbijedio korist od svakog korišćenja njegovog djela unutar državnih granica. Pri tom, dejstvo zakona nije ograničeno samo na državljane i rezidente Crne Gore, već je, na osnovu Bernske konvencije za zaštitu književnih i umjetničkih djela iz 1886. godine, prošireno i na strance. Prema tome, dužnost države je da uspostavi pravni okvir u kojem je zabranjeno bez dozvole i besplatno koristiti autorska djela domaćih lica i stranaca na teritoriji Crne Gore.
PAM CG kao prva kolektivna organizacija u Crnoj Gori ostvaruje zaštitu domaćih i stranih autora i nosilaca autorskih prava na teritoriji naše države.
Autorsko pravo je privatno pravo autora, odnosno nosilaca prava. Pored tzv. ličnopravnih ovlašćenja, ono sadrži imovinska ovlašćenja na osnovu kojih je autoru data vlast da drugome zabrani ili dozvoli korišćenje njegovog djela (npr. emitovanje, izvođenje i dr.).
Zakon o autorskom i srodnim pravima je precizirano da autori svoja prava ostvaruju individualno ili kolektivno, dakle, autor ne može da ostvaruje prava na svojim autorskim muzičkim djelima i individualno i preko kolektivne organizacije.
U slučaju individualnog vršenja, titular autorskog prava lično ili preko svog punomoćnika zaključuje autorske ugovore, naplaćuje autorsku naknadu i utužuje povredioce njegovog prava. Individualno ostvarivanje autorskog prava je praktično nemoguće u oblasti muzike, gdje su oblici korišćenja autorskih djela masovni i difuzni. Zato postoji sistem kolektivnog ostvarivanja autorskog prava, koji funkcioniše putem organizacije za kolektivno ostvarivanje prava koju su osnovali autori, ustupili joj svoja imovinska autorska ovlašćenja i zadužili da u svoje ime ali za njihov račun zaključuje autorske ugovore s korisnicima i naplaćuje autorsku naknadu. Zahvaljujući tom sistemu, savjesni korisnik muzike (npr. emiter ili organizator muzičkog festivala) jednim ugovorom koji zaključi sa organizacijom, pribavlja pravo na korišćenje muzike cjelokupnog repertoara uz obavezu plaćanja autorske naknade.
Postoje autori koji nijesu ovlastili organizaciju da za njihov račun ostvaruje njihova autorska prava, odnosno koji svoja prava ostvaruju individualno. Da bi zaštitio savjesnog korisnika koji je zaključio ugovor sa organizacijom i plaća joj naknadu, od nesavjesnog i nenamjernog činjenja povrede autorskog prava na djelima autora koji nisu ovlastili organizaciju da radi za njihov račun, Zakon o autorskom i srodnim pravima sadrži oborivu pretpostavku da su svi autori, odnosno nosioci autorskog prava na muzičkim djelima obuhvaćeni sistemom kolektivnog ostvarivanja prava. Ta zakonska pretpostavka se, naravno, može oboriti izjavom autora, odnosno nosioca autorskog prava da on želi da ostvaruje svoje pravo na individualan način. U tom izuzetnom slučaju, njegova dužnost je da dostavi pisanu izjavu organizaciji, a organizacija o tome upozna korisnike.
Kada bi autori koji nisu ovlastili organizaciju za kolektivno ostvarivanje prava zaista bili izvan sistema kolektivnog ostvarivanja autorskog prava, savjesni korisnik, iako ima ugovor sa organizacijom, stalno bi bio izložen riziku tužbi za povredu autorskog prava, koje bi mogli podizati autori koji nisu ovlastili organizaciju za kolektivno ostvarivanje prava. To bi suštinski kompromitovalo smisao kolektivnog ostvarivanja prava.
Iz navedenih razloga u uporednom pravu postoji institut tzv. proširene licence (engl. extended license), koji podrazumijeva zakonsku pretpostavku da su i autori koji nisu ovlastili organizaciju za kolektivno ostvarivanje prava, ovlastili organizaciju da za njihov račun kolektivno ostvaruje njihova autorska prava, osim ako se nisu pisanom izjavom upućenoj organizaciji izričito izuzeli iz sistema kolektivnog ostvarivanja prava. Ukoliko takve izjave nema, organizacija ima ne samo pravo, već i dužnost da na kolektivan način ostvaruje autorska prava ne samo onih autora sa kojima ima ugovor, već i onih autora sa kojima nema ugovor.
Možemo se pohvaliti saradnjom koju imamo sa autorima muzike. U prilog tome govori i činjenica da nam skoro svakodnevno pristupaju novi članovi iz Crne Gore, a takođe i poznati autori iz regiona.
Zakon o autorskom i srodnim pravima sadrži normu koja, u pogledu autorskog prava, izjednačava strance sa domaćim državljanima. Taj princip (tzv. princip nacionalnog tretmana stranaca) predstavlja međunarodnopravnu obavezu Crne Gore, a primijenjen je u još 175 država članica Bernske konvencije o zaštiti književnih i umjetničkih djela.
Kao što je već rečeno, stranci u svemu uživaju istu autorskopravnu zaštitu u Crnoj Gori, kao i državljani Crne Gore. Tu je riječ o tzv. principu nacionalnog tretmana stranaca, koji je propisan potvrđenim međunarodnim ugovorom - Bernskom konvencijom o zaštiti književnih i umjetničkih djela iz 1886. godine, Crna Gora je pristupila Bernskoj konvenciji o zaštiti književnih i umjetničkih djela 03. juna 2006. godine na dan proglašenja svoje nezavisnosti.
Prema tome, sve što važi za autore koji su državljani Crne Gore, uključujući pravilo o tzv. proširenoj licenci i autorima koji nisu ovlastili organizaciju za kolektivno ostvarivanje prava, važi i za strance. Svako drugo tumačenje bi predstavljalo diskriminaciju stranaca u oblasti autorskopravne zaštite, i bilo bi u suprotnosti sa međunarodnopravnim obavezama Crne Gore.
Tarifa je akt organizacije po kojem organizacija naplaćuje korišćenje autorskih djela svakom korisniku u CG. To je jedan obiman i razrađen „cjenovnik“ koji uzima u obzir niz releventnih okolnosti na osnovu kojih se određuje konkretan iznos autorske naknade koja mora biti plaćena. To nije jednostrani i proizvoljni akt organizacije, već akt koji je prošao Zakonom propisanu proceduru usaglašavanja sa udruženjima korisnika.
Autori, sasvim legitimno žele da što skuplje prodaju svoje autorsko djelo, odnosno da prime što veće tantijeme, sa druge strane korisnici, takođe legitimno žele da što jeftinije dođu do autorskog djela.
Sa aspekta vladavine prava, kao najviše vrijednosti moderne države, činjenica je da ima onih koji neovlašćeno koriste tuđa autorska djela.
Danas skoro svako razumije da je korišćenje muzičkih autorskih djela bez saglasnosti titulara autorskog prava i bez plaćanja autorske naknade, protivzakonito.
Ohrabrujuća činjenica je ta da je sve više korisnika autorskih muzičkih djela koji legalno koriste muziku, a sve je manje onih koji ignorišu Zakon i domaću organizaciju kao da njena potraživanja po osnovu autorske naknade predstavljaju suvišan, nepotreban i izbježan trošak.
Primjera kršenja autorskog prava na muzičkim djelima u CG ima, ali se jedan dio njih riješi kroz zaključivanje sporazuma i poravnanja između Organizacije i korisnika, ili u sudskim postupcima...
Stefan Pantović, bend Parampaščad
Sa organizacijom za zaštitu autorskih prava muzičara - PAM. imamo odličnu saradnju, kako u vezi benda Parampaščad, tako i u vezi Stivi music studio, bili su velika podrška, i sufinansijeri, na desetak albuma, od 2019. do danas. Zaštita autorskih prava je veoma bitna, muzičari žive od muzike koju stvaraju, i ona mora biti adekvatno plaćena, autorska prava se trebaju poštovati, jer time poštujete rad i muziku vašeg omiljenog benda!
U doba korone PAM je izlazio u susret nezaposlenim registrovanim autorima kroz "Fond solidarnosti", što je dodatno pokazalo da je PAM-u stalo do svojih autora.
Princip raspodjele podrazumijeva da organizacija ima podatke o autoru kao i načinu, obimu i stepenu iskorišćavanja autorskog muzičkog djela. Organizacija se u pribavljanju tih podataka oslanja na korisnike koji su faktički u mogućnosti da takve podatke dostavljaju u vidu tzv. košuljica (npr. u slučaju javnog izvođenja ili emitovanja muzike) ili koji su u stanju da tehnički omoguće organizaciji da ih sama prikuplja (npr. u slučaju praćenja sadržaja digitalnog emitovanja). Na primjer, hotel u čijim prostorijama se javno saopštavaju djela koja se emituju, svakako nije u mogućnosti da prati i evidentira radio i TV program i o tome izvještava organizaciju. Umjesto toga, u skladu sa profesionalnim pravilima krovne svjetske organizacije za kolektivno ostvarivanje prava CISAC-a, svaka organizacija, gdje god je ekonomski isplativo, mora bazirati raspodjelu naknade na osnovu stvarnih podataka o korišćenju, a kada to nije moguće kao što je slučaj sa javnim saopštavanjem putem rtv uređaja u turističko-ugostiteljskim objektima, po principu analogije koriste se podaci iz košuljica koje su pribavljene od radio i TV emitera, koji su precizni i provjerljivi.
Možemo se pohvaliti saradnjom koju imamo sa autorima muzike. U prilog tome govori i činjenica da nam skoro svakodnevno pristupaju novi članovi iz Crne Gore, a takođe i poznati autori iz regiona. Na to je najviše uticao požrtvovan, stručan i savjestan rad našeg tima. Profesionalnim odnosom pokazali smo da je PAM CG potpuno posvećen svojim članovima i ništa manje stranim autorima. Posebno ističem zadovoljstvo što su se proteklih godina u rad PAM-a direktno uključili i mladi autori svih muzičkih žanrova.
PAM CG dio sredstava usmjerava na finansiranje programa i projekata koji za cilj imaju promociju i afirmaciju domaćeg muzičkog stvaralaštva. Mnogim autorima smo pomogli u realizaciji novih kompozicija i albuma kako bi podstakli veću i kvalitetniju muzičku produkciju. Takođe sa organima na državnom i lokalnom nivou uspostavili smo saradnju u cilju stvaranja što boljih uslova za rad i učenje u muzičkim školama, kao i pomoći našim talentovanim studentima koji su svoje muzičko obrazovanje nastavili na prestižnim muzičkim akademijama širom svijeta. To svakako pokazuje još jedan segment društvene opravdanosti postojanja i djelovanja PAM-a CG.
Međutim, svi razumijemo i mišljenja smo da aktuelni trendovi daju šansu domaćoj muzičkoj sceni da se unapređuje i razvija, uprkos brojnim izazovima i otvorenim pitanjima koje donose nove tehnologije u svijetu.
Naša ambicija je oduvjek bila da podržimo razvoj domaće muzičke scene u cjelini. Moramo vjerovati u naše mlade stvaraoce da bi oni vjerovali u sebe. Treba da investiramo u njihov talenat i potencijale, da bi se nova vrijednost njihovog stvaralaštva multiplicirala i vratila kroz veći nivo kvaliteta muzičkih djela i značajniji kulturni uticaj na zajednicu.
Apelujemo na sve subjekte da podržimo naše mlade muzičare, našu domaću muzičku scenu. Mi ćemo svakako sa svoje strane, na osnovu zakonskih ovlašćenja, kao Organizacija koja se u Crnoj Gori odgovorno bavi autorskim muzičkim pravima, svakodnevno istrajavati u naporima da svim legitimnim sredstvima stanemo na put zloupotrebama autorskih prava.
.jpg)
-100x100-rez.jpg)
.jpg)