Oživjele stare staze

Obilazak Hotskih planina 
Nedavno je u prigraničnoj mjesnoj zajednici Traboin nakon više decenija obnovljena pješačka staza koja od ovog sela uz padine Čemera vodi do ostataka istoimene karaule na crnogorsko-albanskoj granici, i dalje do jame Grzoj na samoj liniji razgraničenja dvije države. Ideja za ovaj projekat nastala je saradnjom NVO Uzor iz Podgorice koja se bavi održivim i odgovornim razvojem i NVO Alb progress iz Tuzi, a koje su realizovane kroz saradnju sa lokalnim organima opštine Tuzi, Mjesnom zajednicom Traboin i Turističkom organizacijom Tuzi. 

 Jama Grzoj

Malesija je jedan od krajeva koji su većini građana naše zemlje poprilično nepoznati. Iako ova oblast uz granicu sa Albanijom obiluje brojnim ljepotama, javnosti su uglavnom poznate kanjon Cijevne i vodopadi na Kućama Rakića. A njih ima mnogo i čekaju da budu valorizovane i predstavljene u najljepšem svijetlu. Nacionalni park Skadarsko jezero, pseudostepa Ćemovsko polje, Vitoja, hotske planine... U najmlađoj crnogorskoj opštini vrijedni pojedinici nastoje da valorizuju potencijale koje ova regija ima.

 Pogled na kanjon Cijevne i Zatrijebač iz Hota

Nedavno su u prigraničnoj mjesnoj zajednici Traboin nakon više decenija obnovljena pješačka staza koja od ovog sela uz padine Čemera vodi do ostataka istoimene karaule na crnogorsko-albanskoj granici, i dalje do jame Grzoj na samoj liniji razgraničenja dvije države. Ideja za ovaj projekat nastala je saradnjom NVO UZOR iz Podgorice koja se bavi održivim i odgovornim razvojem i NVO Alb progress iz Tuzi, a koje su realizovane kroz saradnju sa lokalnim organima opštine Tuzi, Mjesnom zajednicom Traboin i Turističkom organizacijom Tuzi.

Čemer i Buković su dvije hotske planine u kojima posjede imaju oko 30 porodica. Dosta njih su tokom godine više boravile na planini nego u selima. Svjedoče o tome ostaci kuća, među kojima ima i onih na sprat, sa fino isklesanim dovracima, i voltovima. U ovom kraju nekad se svaki komad zemlje obrađivao, a zemlja je važila za najbolju u plemenu.  Vrijedni mještani sadili su krompir, pasulj, kukuruz, kupus… Danas se ovaj kraj pust, a tokom šetnje stazom primijetili smo samo jednog čobanina sa buljukom ovaca.

Ilir Gojčaj, predsjednik Mjesne zajednice Traboin kaže da novi naraštaji imaju obavezu da  vrate život ovom kraju. Želja mu je da se hotskim planinama ponovo čuju pjesma, dječji žamor, da ovuda šetaju porodice sa djecom i posjete sva divna mjesta, izvore, vidikovce i jame duž cijele trase. Čišćenje ove staze, što je bila prva faza projekta, finansirala je Opština Tuzi. U skladu sa pricipima održivog razvoja za poslove čišćenja angažovano je lokalno stanovništvo koje je sa zadovoljstvom i entuzijazmom prihvatilo učešće u projektu i prvu investiciju od strane lokalne vlasti u reonu hotskih planina.

Čišćenjem ove staze u dužini od 5,2 km stvoreni su uslovi za razne aktivnosti i organizaciju šetnji, školskih izleta, raznih sportskih takmičenja u starim igrama, proslavi planinske slave Šna Prete koju su naši preci uvijek slavili. S druge strane otvara se mogućnost za početak arheoloških istraživanja na nekim interesantnim mjestima, kao i niz drugih ativnosti, kazuje Gojčaj i dodaje da im je cilj da stvore što bolje uslove za vlasnike imanja u ovom kraju, kao i da se obilježi i zna svaki pedalj zemlje. To bi, kako kaže, povećalo interesovanje mještana za obradu zemlje ili bilo kakvu investiciju u privredne aktivnosti. Gojčaj smatra da će investicije u ovom kraju podržati i finansirati ne samo lokalna samouprava, mještani i dijaspora, nego i NVO sektor, domaće i međunarodne institucije koje su zainteresovane da pomognu ruralni razvoj i valorizaciju nerazvijenih mjesta i sredina.

Jedan od tih projekata je produžetak postojeće staze u dužini 5 do 6 km, čime će biti zaokružena staza “Krug oko Čemera i Bukovića”.  Prijekat razvoja pješačkih staza tim neće biti okončan. Ove organizacije i lokalna samouprava planiraju u narednoj godini i povezivanje ovog kruga sa karaulom Jagoda, starom vojnom stazom koja je išla duž državne granice. Na ovim potezu ima niz vidikovaca sa kojeg puca pogled na Skadarsko jezero, Prokletije, veliki dio Albanije, Lovćen, Garač, Budoš, Kučke planine i Zatrijebač.

Čišćenjem ove staze u dužini od 5,2 km stvoreni su ulovi za razne aktivnosti i organizaciju šetnji , školskih izleta, raznih sportskih takmičenja u starim igrama, proslavi planinske slave Šna Prete koju su naši preci uvijek slavili

Plan je da sve staze budu markirane, obilježene po propisima i pod nadzorom Planinarskog saveza Crne Gore gdje će sve biti i registrovane po važećim propisima, ističe na kraju Gojčaj. Leonora Dedivanović, direktorica Turističke organizacije Tuzi, kaže da je planinarenje jedna od najljepših sportskih aktivnosti koja iz godine u godinu okuplja sve veći broj zainteresovanih pojedinaca i grupa u najmlađoj crnogorskoj opštini. 

Selo Traboin

Sve uvijek počinje od jedne ideje, jedne inicijative, a uz malo sreće i puno volje, može se pretvoriti u nešto što će donijeti veći, društveni doprinos, kaže Dedivanović i dodaje da je Turistička organizacija Tuzi u ideji NVO UZOR i Alb Progress prepoznala mogućnost za turističku valorizaciju decenijama zanemarenog dijela opštine. U skladu sa održivim i odgovornim razvojem u planu je animiranje lokalnog stanovništva u projekte koji će biti realizovani širom opštine Tuzi. Obilazak staze na Čemeru i Bukoviću za direktoricu Turističke organizacije bilo je sjajno iskustvo.

Ovo je predivna staza za koju sam sigurna da će biti primamljiva posjetiocima u bilo koje doba godine, nudeći im različite boje i osećaje.  U pojedinim djelovima staze imala sam utisak da sam u Škotskoj. Svi ti kameni zidovi obgrljeni bršljanom i mahovinom daju bajkovit izgled jesenjem ambijentu zaboravljenih hotskih katuna. Sigurna sam da će neke od napuštenih kuća biti renovirane, ali da će biti izgrađene i nove. Oživljavanje ovog kraja bio bi veliki podsticaj razvoju ekonomije, održivog turizma i prilika da mnogi ljudi iz zemlje i inostranstva uživaju u ovim predivnim krajevima, kaže Dedivanović i dodaje da je  ovo samo početak jer je naredne godine planirana promocija pješačkih staza na brdskom području Malesije, kao i izletišta i vidikovaca.

SARADNJA NA DRŽAVNOM I PREKOGRANIČNOM NIVOU

Opština Tuzi pored toga što neke prirodne ljepote dijeli sa opštinom Podgorica, dijeli ih od Skadarskog jezera na jugu do obronaka kanjona Cijevne i planina na sjeveru opštine i sa Republikom Albanijom. To pruža mogućnost za razvoj međuopštinskih projekata, kao i projekata na razvoju prekogranične saradnje. Organizacije UZOR i Alb progress radiće kroz obezbjeđivanje finansijske podrške za ponovno vraćanje u funkciju mrežu zaboravljenih staza koje mogu biti veoma interesantne za pješačke ture. Duž svih staza u planu je i postavljanje adekvatne signalizacije urađene po standardima, detaljne mape, izrada propagandnog materijala i plasiranje informacija kojim će ovi projekti biti predstavljeni zainteresovanim subjektima. Ciljevi ovih projekata jesu razvoj održivog turizma u ruralnim krajevima, što je jedan od zajedničkih ciljeva NVO UZOR i Alb progress. Na teritoriji opštine Tuzi u ovom segmentu može da uradi veoma mnogo i to je nešto na čemu će ove organizacije staviti akcenat kroz brojne projekte koje pripremaju u narednom periodu. One će nastojati da u lokalnoj sredini promovišu održiv i odgovoran turizam uz puno poštovanje životne okoline, specifične sredine i kulture, jer takav pristup donosi mnoštvo benefita lokalnom stanovništvu. Ova vrsta turizma zapravo pokretačka snaga i podrška ruralnoj ekonomiji koju čine poljoprivreda i, vrlo često, manje porodične zadruge koje ne ostvaruju velike prihode.