Oznake koje obavezuju

 Zeleni hoteli – trend ili potreba /

U Crnoj Gori danas postoji više od 30 smještajnih objekata različitog tipa koji nose neku od brojnih globalnih oznaka za ekološko poslovanje. No, da li im to zbilja donosi veći broj gostiju – još je nepoznanica.

Jedan od najprestižnijih hotela u Crnoj Gori, Regent Porto Montenegro, dobio je sredinom marta sertifikat Zeleni ključ, odnosno Green Key. Ova oznaka dodjeljuje se smještajnim kapacitetima širom svijeta koji zadovolje više od 100 različitih kriterijuma kojima se mjeri uticaj na životnu sredinu. 

Riječ je o samo jednom od više desetina globalnih oznaka za poslovanje u skladu sa smjernicama za očuvanje, pa čak i poboljšanje kvaliteta životne sredine.

Iako je Crna Gora već više od tri decenije ekološka država, što se navodi i u njenom najvišem aktu – Ustavu, poslovanje u skladu sa smjernicama održive ili zelene ekonomije i dalje je „rezervisano“ samo za odabrane. Najčešće su to djelovi stranih firmi čije centrale u razvijenim zemljama uvode ove kriterijume za poslovanje na svim meridijanima. Ovdašnje kompanije se sjete ekološki prihvatljivog poslovanja tek kada strani partneri na tome insistiraju ili se otvori mogućnost za određene beneficije…

Slično je i sa smještajnim kapacitetima u Crnoj Gori. Iako uvođenje „zelenih“ praksi u poslovanje hotela odavno više nije „skupa zabava“ već neophodnost, rijetki su oni koji se odluče da uz svoje ime dodaju neki od prestižnih ekoloških sertifikata. Ako pogledamo malo dublje ispod površine, postoji nebrojeno mnogo potencijalnih razloga za to. 

Ekološka oznaka

Ekološki sertifikati, odnosno oznake, predstavljaju potvrdu da određeni proizvodi ili usluge imaju mali uticaj na životnu sredinu u poređenju s konkurencijom. Ovakve oznake u turizmu i hotelijerstvu daju ne samo kvalitet više, već i pouzdane informacije za turiste o načinu poslovanja njihovih domaćina. To znači da hoteli svakodnevno rade koristeći najbolje principe održivog poslovanja u svakom svom segmentu – od gradnje i opremanja objekta, do nabavke i pripreme hrane za sve goste. Brojna istraživanja ukazuju da je za više od 70 odsto turista izbor hotela tijesno vezan upravo sa oznakama ekološki prihvatljivog poslovanja. 

Kako marketing „pere“ hotele

S obzirom na činjenicu da postoji više od 150 različitih ekoloških oznaka koje koriste hoteli širom svijeta, nije lako znati koji je zaista „zelen“, a koji se povezuje sa „zelenim pranjem“ (greenwashing).

Ako vam izraz „zeleno pranje“ zvuči kao nešto što nema dodirnih tačaka sa hotelima i odmorom, lako ćemo vas razuvjeriti. „Zeleno pranje“ podrazumijeva sumnjivo reklamiranje i marketing čiji je cilj da skrene pažnju sa stvarnog stanja i određeni biznis predstave u drugačijem svjetlu. Sam izraz znači da kompanija ili organizacija izdvajaju više vremena i novca na marketing, umjesto na minimiziranje svog uticaja na životnu sredinu.

Iako može izgledati kao naš „izum“, „zeleno pranje“ je nastalo u razvijenim zemljama u kojima obični građani vode računa na koji način utiču na životnu sredinu. Ovaj reklamni trik više nije rijetkost ni u zemljama regiona, i služi da zavara klijenta koji radije kupuje robu i usluge ekološki osviještenih brendova. Zbog toga je edukacija turista kao potrošača takođe veoma bitna, a transparentnost u načinu određivanja kriterijuma, dodjele i kontinuiteta zadržavanja sertifikata treba da budu obavezni djelovi procesa dobijanja oznake. 

Nije lako odabrati ni među onima koji su dobitnici sertifikata, jer na svijetu postoji više od 150 različitih oznaka za „zeleni smještaj“. Svaka ima različite kriterijume, ali se oni mogu svrstati u četiri grupe: održivo upravljanje, socio-ekonomski uticaji, kulturni uticaji i uticaji na životnu sredinu. Oznake su podijeljene u dvije ključne grupe. Prvu čini oko 40 oznaka čije je kriterijume revidirao i odobrio najveći nezavisni međunarodni tim za održivi turizam, Globalni savjet za održivi turizam (GSTC), dok su svi ostali svrstani u drugu grupu. To znači da bi samo najizbirljiviji turisti mogli tačno reći zbog čega će prije boraviti u hotelu sa EU Ecolabel umjesto onog sa Travelife oznakom.

U Crnoj Gori trenutno postoji više oznaka kojima smještajni kapaciteti garantuju svoju ekološku prihvatljivost, pa vam donosimo pregled ključnih koje se koriste.

EU Ecolabel

Danas u zemlji postoji najviše smještajnih kapaciteta koji imaju ekološku oznaku Evropske unije. EU Ecolabel nastala je prije više od 30 godina, a prvenstveno je bila namjenjena za robe koje se proizvode na ekološki prihvatljiv način. Vremenom su se i oznaka i kriterijumi proširili na brojne druge robe i usluge, pa tako i na turistički smještaj. 

Ovaj panevropski sertifikat zvanično promoviše Direktorat za životnu sredinu u Evropskoj komisiji, a okosnicu čini osam zemalja članica Evropske unije: Austrija, Finska, Francuska, Grčka, Italija, Njemačka, Portugal i Španija. 

 Michael Bader - zahvaljujući njegovoj posvećenosti, u Crnoj Gori trenutno deset objekata i rizorta ima oznaku EU Ecolabel.

Danas ovaj sinonim za izuzetan odnos prema životnoj sredini, svojim proizvodima i uslugama potvrđuje više od 500 hotela i kampova širom Starog kontinenta. Iz EK ističu da su nosioci ove oznake posvećeni štednji vode, smanjenju plastičnog otpada i emisije gasova koji stvaraju efekat staklene bašte. 

U Crnoj Gori ovaj sertifikat je prvi počeo da primjenjuje Michael Bader, Njemac koji već 15 godina živi u naselju Utjeha, između Bara i Ulcinja, i vodi istoimeni objekat sa apartmanima. Zahvaljujući njegovoj posvećenosti, u Crnoj Gori trenutno deset objekata i rizorta ima oznaku EU Ecolabel. Od toga, polovina se nalazi u Budvi, a dva na sjeveru – Etno selo Nevidio i Jela Natural Resort. 

Green Key

U najstarije ekološke sertifikate koji će takođe uskoro zaokružiti tri decenije postojanja, spada i Zeleni ključ (Green Key) iza kojeg stoji Fondacija za ekološku edukaciju (FEE). Ova međunarodna nevladina organizacija u Crnoj Gori je mnogo poznatija po svom drugom sertifikatu – Plavoj zastavici, koju na početku svake sezone dobijaju najčistije i najuređenije plaže.

Zeleni ključ namijenjen je hotelima, hostelima, privatnom smještaju, ali i restoranima i atrakcijama. Zato ne čudi da je najrasprostranjenija internacionalna ekološka oznaka koju ima više od 4.000 smještajnih objekata u 66 zemalja svijeta. Ovaj sertifikat takođe je jedno od samo 26 globalnih oznaka koje je odobrio GSTC, a podržava ga i Svjetska turistička organizacija (UNWTO)

Fondacija za ekološku edukaciju (FEE) je ovu svoju oznaku definisala na osnovu više od 100 kriterijuma grupisanih u 13 kategorija, a obavezno podrazumijeva energetsku efikasnost, informisanost gostiju i angažman osoblja, tretman vode i otpada, te ekološke aktivnosti kompanije. U našoj zemlji ovaj program sprovodi Udruženje za ekološki konsalting u Crnoj Gori - ECOM, a vode ih Audrey Sabet i Saša Karajović.

Prvi objekat u Crnoj Gori sa ovom oznakom bio je hotel „Carrubba“ u Donjoj Lastvi, koji ga je dobio još 2018. godine. Danas ovaj sertifikat imaju hoteli Cue u Podgorici, koji ga je stekao prije dvije godine, te Regent Porto Montenegro u Tivtu kao novi član „porodice“ Zelenog ključa.

U Crnoj Gori trenutno deset objekata i rizorta ima oznaku EU Ecolabel. Od toga, polovina se nalazi u Budvi, a dva na sjeveru – Etno selo Nevidio i Jela Natural Resort.

Green Globe 

Još jedan međunarodni standard koji prepoznaje GSTC je Green Globe, koji ima najraznovrsniji set standarda – u zavisnosti od načina poslovanja i mjesta na kome se hotel nalazi. Njihovi kriterijumi se provjeravaju i prilagođavaju čak dva puta godišnje, ali uvijek zadržavajući ključne preduslove. 

To su globalni kriterijumi održivog turizma, partnerstvo za održivi turizam, osnovni kriterijumi mreže sertifikata održivog razvoja za Sjevernu i Južnu Ameriku, ekološka Agenda 21 i principi održivog razvoja usvojeni na skupštini Ujedinjenih nacija u Rio de Žaneiru 1992. godine, te ISO standardi za održivi razvoj 9001 / 14001 / 19011 Međunarodne organizacije za standarde.

Green Globe nije karakterističan samo po dinamici kriterijuma, već i po njihovom prilagođavanju karakteristikama lokalnih ili destinacijskih standarda.

Hotel Rivijera u Petrovcu može se pohvaliti da je zvanično bio prvi „zeleni hotel“. Naime, on je još 2012. godine dobio oznaku Green Globe pošto je ispunio cijeli set strogih kriterijuma ovog sertifikata. 

Travelife

Zelena oznaka Travelife je još jedan međunarodno priznat program održivosti smještaja. Njegovi počeci vezuju se za 2007. godinu, a sertifikat je nastao kao odgovor na sve veću težnju hotelijera da preuzmu veću ulogu u razvoju odgovornog i održivog poslovanja, uz poseban osvrt na klimatske promjene.

Za Travelife sertifikat potrebno je ispuniti niz kriterijuma iz različitiih oblasti koje je odobrio GSTC. Posebnu pažnju poklanjaju zaposlenima, pa se tako prati ispunjenost ljudskih prava, mogućnost za ostvarivanje zdravstvenog osiguranja, radni procesi, ali i angažman u lokalnoj zajednici u kojoj hotel posluje. 

Da bi smještaj dobio ovu oznaku, biće podvrgnut reviziji posebnog tima nezavisnih standarda koje angažuje Travelife.

Među 1.400 objekata u više od 50 zemalja svijeta, od 2017. godine je i hotel Lighthouse u Igalu koji je oznaku Travelife dobio nakon provjere usaglašenosti 163 kriterijuma u oblasti zaštite životne sredine, upravljanja energijom i vodnim resursima, pravilnog korišćenja hemikalija i ograničavanja stvaranja otpada. 

Jedan od najprestižnijih hotela u Crnoj Gori, Regent Porto Montenegro, dobio je sredinom marta sertifikat Zeleni ključ, odnosno Green Key. Ova oznaka dodjeljuje se smještajnim kapacitetima širom svijeta koji zadovolje više od 100 različitih kriterijuma kojima se mjeri uticaj na životnu sredinu.

Za svakog po nešto

Na kraju treba napomenuti nekoliko ključnih stvari vezanih za ekološke sertifikate, kako u Crnoj Gori, tako i svuda u svijetu. 

I dalje ne postoji jedna, univerzalna ili sveobuhvatna oznaka za turističke kapacitete. Naprotiv, u proteklih deset godina pojavilo se mnogo novih, čija razlika leži samo u finesama. 

Za svaki sertifikat uprava hotela odnosno vlasnik smještaja se sam prijavljuje. Uz praćenje uputstva kako se spremiti za dolazak kontrolora koji će provjeriti ispunjenost uslova za dobijanje oznake, neophodno je za nju uplatiti i određeni iznos koji zavisi od tipa objekta i poslovanja, ali i želje da se što bolje pozicionira u okviru određene grupe. 

Sertifikati nisu trajni, već se obnavljaju najčešće na godinu dana. To nužno ne znači i godišnju provjeru ispunjenosti svih kriterijuma za dobijanje oznake, ali svakako znači gubitak titule „zelenog“ hotela ako uplata izostane. 

Da li će se i Crna Gora, poput mnogih turističkih zemalja u Evropi, ali i šire, i sama odlučiti da uvede svoje „zelene“ oznake – ostaje da se vidi. Očigledno da postoji dovoljno dobra polazna osnova da se sloganom „Wild Beauty“ označe i najbolji smještaji koji su istinski posvećeni održivom razvoju cijele destinacije.

Tekst je urađen u sklopu projekta koji je finansiran iz Fonda za pluralizam.