Paštrovsko odijevno, plesno i muzičko nasljeđe na sceni

Unaprjeđenje zaštite, valorizacije i promocije nematerijalne kulturne baštine Crne Gore

Projekat „Rekonstrukcija i revitalizacija tradicionalnih igara/plesova, muzike i nošnji Paštrovića“ sprovodilo je od januara do decembra 2024. Društvo za kulturni razvoj „Bauo“ iz Petrovca na Moru u partnerstvu sa Centrom za izučavanje i revitalizaciju tradicionalnih igara i pjesama CIRTIP iz Kolašina i Ženskom vokalnom grupom „Harmonija“ iz Budve.

Opšti cilj projekta odnosio se na unaprjeđenje zaštite, valorizacije i promocije nematerijalne kulturne baštine Crne Gore, s posebnim fokusom na paštrovsku baštinu, dok je specifični cilj projekta doprinos očuvanju paštrovskih tradicionalnih igara/plesova (nakon više decenija nepraktikovanja), pratećih tradicionalnih pjesmama (donekle bolje sačuvanih u zajednici od igara) i nošnjama (takođe, gotovo da ih više nema u zajednici, osim u muzejima i rijetkim privatnim kolekcijama) – a sve to na osnovu terenskih istraživanja, analize literature i drugih dostupnih izvora. Na taj način doprinijelo se tome da se elementi lokalne paštrovske tradicije i nasljeđa otrgnu od neumitnog zaborava i/ili nestanka.

Ovim projektom postignuta su tri ključna rezultata: rekonstruisane tradicionalne paštrovske igre/plesovi, muzika i nošnje, zatim su iste revitalizaovane i, konačno, lokalne zajednice Paštrovića i Kolašine informisane i edukovane o ovim segmentima paštrovske kulturne zaostavštine. I to sve na osnovu prethodno sprovedenih aktivnosti: višemjesečno etnografsko, etnokoreološko i etnomuzikološko istraživanje, pisanje i priprema monografije o nematerijalnoj kulturnoj baštini Paštrovića, kao i štampa monografije, snimanje srednjemetražnog dokumentarnog filma, ručna izrada deset replika ženske i pet replika muške paštrovske nošnje, radionice s lokalnom zajednicom Paštrovića o nematerijalnoj baštini i, konačno, serija koncerata, projekcije filma, promocija monografije i prateće dokumentarne izložbe u Petrovcu na Moru, Budvi, Kotoru i Kolašinu.

Jedna od najkompleksnijih aktivnosti koje su realizovane jeste izrada deset replika paštrovskih ženskih i pet replika muških nošnji koje su registrovane i korištene u lokalnoj zajednici tokom XIX i prve polovine XX vijeka. Kostimografkinja i dizajnerka Jelena Đukanović bila je angažovana na poslovima terenskih istraživanja, iščitavanja relevantne literature i izvora, analize i obrade podataka o sačuvanim primjercima paštrovske nošnje itd. kako bi potom osmislila i dizajnirala ovih 15 kostima, koji su bili u upotrebi na ovoj teritoriji do prve polovine XX vijeka.

Davor Sedlarević je, nakon opsežnog terenskog etnokoreološkog i etnomuzikološkog istraživanja, osmislio umjetničko muzičkoscensko djelo u kojem će se naći rekonstruisane paštrovske igre i pjesme na sceni, za potrebe folklorne koreografije. Djelo su na sceni, u replikama kostima, izveli kolašinska Ženska pjevačka grupa „Đude“, kao i članovi KUD „Mijat Mašković“. Paštrovske pjesme našle su se i na repertoaru Ženske vokalne grupe „Harmonija“ iz Budve.
Monografija koja je objavljena predstavlja kapitalno naučno i stručno djelo – novo čitanje paštrovske baštine – sa više radova koje potpisuju etnološkinja Ljiljana Gavrilović, etnološkinja Tatjana Rajković, etnokoreologDavor Sedlarević, kostimografkinja Jelena Đukanović, kustoskinje Ljubica Radović-Miličić i Milica Radović, kao i Dušan Medin, arheolog i menadžer u kulturi. U knjizi je objavljen i ranije napisani tekst Zlate Marjanović, etnomuzikološkinje, koja je inicijalno planirana kao članica istraživačkog tima, ali je preminula neposredno prije početka implementacije projekta. Stoga upravo njoj posvećujemo ovaj projekat.

Sufinansiranje projekta izvršilo je Ministarstvo kulture i medija Crne Gore putem prošlogodišnjeg Javnog konkursa za raspodjelu sredstava za finansiranje projekata/programa nevladinih organizacija u oblastima kulture i umjetnosti „Kultura spaja: od amatera do profesionalaca“.
Koordinacija projektom povjerena je mojoj malenkosti, dok su pomoćnici bili Davor Sedlarević i Mila Medin, a veliku podršku i pomoć pružilo je više desetina stručnih lica i volontera, na različite načine angažovanih tokom ovih godinu dana, kojima srdačno zahvaljujemo.