Teško je odvojiti pogled od prostrane ravnice oivičene gustom šumom iznad koje se uzdižu gole stijene, ispresijecane uskim seoskim stazama.
"Pod Spužem u Zeti“
Kroz ravnicu teče modro - plava rijeka Zeta sa svojim pritokama, malim po dužini ali atraktivnim po slapovima, brzacima, ostrvcima koja su napravili erozijom i akumulacijom zemljišta. Teško se odvojiti od ovog divnog prizora, jer smo opčinjeni prirodom koju tako vjerno ne može ni najljepša slika, ni najljepši opis prikazati. Samo oči mogu da dožive i pokažu izgled ovih predjela kuda teče Zeta ostavljajući za sobom plodne oranice, voćnjake, livade, seoska naselja. Rijeka krivuda ravnicom praveći meandre. Bjelopavlićka ravnica bogata je niskim oblicima reljefa, takozvanim glavicama. Naselje Spuž se nalazi u jednom meandru Zete, ispod jedne tako poznate glavice – Spuške glavice. Njen geografski položaj je takav da se sa nje vidi prostrana ravnica kojom dominira visinom do 150m. Prvi istorijski pomen Spuža odnosi se na boravak bosanskog kralja Turaka 1379. godine "Pod Spužem u Zeti ". Mada neki podaci govore o postojanju naselja čak i u doba Rimljana. Turcima dopada u ruke u drugoj polovini 15. vijeka, ali je tada bio dio slobodne crnogorske teritorije. Kako je došlo teško vrijeme za Crnu Goru u 17. i 18. vijeku, Spuž postaje ozloglašeno tursko uporište.
Kad je nastala tvrđava ne zna se pouzdrano. Pominju se Rimljani sa svojim utvrđenjima. Poslije Rimljana na ovim prostorima su se dešavale mnoge promjene, pa je i sudbina spuških utvrđenja bila prilično nepoznata.
KAD JE NASTALA TVRĐAVA NE ZNA SE POUZDRANO. POMINJU SE RIMLJANI SA SVOJIM UTVRĐENJIMA. POSLIJE RIMLJANA NA OVIM PROSTORIMA SU SE DEŠAVALE MNOGE PROMJENE, PA JE I SUDBINA SPUŠKIH UTVRĐENJA BILA PRILIČNO NEPOZNATA.
Na starim ruševinama gradila su se nova utvrđenja
Grad je rušen i obnavljan što je zavisilo od osvajača i cilja da se zadrži ova važna strategijska tačka na raskrsnici puteva koji su vodili od primorja prema sjeveru. Mnoge vojske i karavani putuju tim pravcima još od antičkih vremena pa može se reći do današnjih dana.
Najveću obnovu tvrđave su uradili Turci početkom 18. vijeka. Znali su da imaju neprijatelje u brdskim plemenima, neprijatelje u Mletačkoj Republici pa je gradnja i obnova tvrđave morala da bude brza, pa su je i proširili i dali joj svoj pečat. Cilj je bio da u utvrđenju stane što više vojske koja bi uvijek bila spremna na odbranu posebno od brdskih plemena koja su često napadala turske položaje.
NASELJE SPUŽ SE NALAZI U JEDNOM MEANDRU ZETE, ISPOD JEDNE TAKO POZNATE GLAVICE – SPUŠKE GLAVICE
Zloglasnu tvrđavu na vrhu Spuške glavice podigao je Hodaverdi paša. Smatra se da je bila završena 1704. godine. Pomoć su dobijali uglavnom iz Carigrada i to preko Skadarskog paše.
Obnovljeni grad Spuž dobio je ime Biser. Da bi što bolje utvrdili grad nametali su poreze i pravoslavnom i muslimanskom stanovništvu. Ime Biser je bila svojevrsna šifra za ogroman građevinski poduhvat. To jako uporište imalo je 24 kule, a najmoćnije je bilo centralno utvrđenje sa zidom širokim preko 1 metar i nalazilo se na samom vrhu, a dugačko je 90m a široko od 13-20m, a postojale su i više i niže kule. To je pravo remek djelo tadašnje arhitekture, na veoma strmom terenu sa veoma teškim prilazom i to samo sa jedne strane.
Tvrđava je bila podijeljena na 3 dijela, sa mnogo rovova, stepenica, tajnih vrata, mada je i oko samog Spuža bilo dosta kula i sličnih utvrđenja. Danas imamo ostatke tvrđave i između brda i rijeke u tzv. Derdemezu đe su živjele turske porodice. Zabilježeno je :"Spuška tvrđava je zadugo bila simbol Turske moći i "klin" između Crne Gore i Brda".
Sva ova teška utvrđenja, posebnih karakteristika nijesu bila velika prepreka crnogorskoj vojsci u Veljem ratu 1876-1878 godine. Crnogorski barjak se 1878. godine zavijorio na Spuškoj tvrđavi.
Spuž danas - lijepo naselje tu u meandru Zete
Spuž je danas lijepo naselje tu u meandru Zete. Glavica je ostala kao spomen iz prošlosti sa djelimično očuvanim utvrđenjima. Okolo su nikle nove kuće, novi poslovni prostori, novi život. Dio je Danilovgrada koji se prostire na površini od 501km2 i ima 80 naselja. Jedno od njih je Spuž sa oko 1600 stanovnika. Blizina Podgorice je učinila svoje te se stanovništvo preseljava u potrazi za poslom. No Spuž ima odlike naselja koje se brzo širi zbog geografskog položaja, izmijenjane mediteranske klime sa dugim toplim ljetima, blagim i kratkim zimama. Nadmorska visina donekle mijenja klimu, te okolne planine imaju kontinentalnu, sa ponekad jakim vjetrom posebno zimi. Biljni svijet je vrlo raznovrstan.
Rijeka Zeta je žila kucavica ovog područja. Plodne oranice govore o značaju biljnih kultura koje se gaje u plodnoj zemlji, bogatom vodom pa gajenje povrća može uspijevati tokom cijele godine u plastenici. Farme su obilježje ovog kraja, a samim tim značajna je i proizvodnja stočne hrane. Zemlja, šume, voda, kamen predstavljaju prirodno bogatstvo Spuža.Turizam se razvija i predstavlja novu granu privrede. Ugostiteljstvo se razvija posebno hotelijerstvo. Osnovna škola "Njegoš" je ustanova sa poznatim rezultatima koji učenici postižu u nastavi. Željeznička pruga kao i magistralni put prolaze kroz ovaj grad. Saobraćajne veze su dobre i prema Nikšiću i prema Danilovgradu i Podgorici. U novije vrijeme razvijaju se i nove privredne grane kao prerada drveta, kamena, domaća radinost.
Iznad ovog krasnog meandera Zete izdiže se Spuška glavica koja dominira dobrim dijelom Bjelopavlićke ravnice. A okolo kao biseri rasute kuće, lijepe okućnice i vrijedni ljudi koji vole svoju zemlju jer ona je njihov život.