Spremni smo za velike izazove

Leonora Dedivanović, VD Direktorice Turističke organizacije Tuzi / 

Najmlađa crnogorska opština ima mnogo toga da ponudi od tradicionalnog gostoprimstva, lokalnih specijaliteta do predivnih predjela koji su mahom nepoznati široj javnosti. Koncept održivog razvoja, posebno u oblasti turizma, je nešto na čemu će opština Tuzi graditi svoju prepoznatljivost.

Na čelu Turističke organizacije najmlađe crnogorske opštine odskora se nalazi Leonora Dedivanović. Pred ovom rođenom Novosađankom, naturalizovanom Tuzankom, nalazi se izazovan zadatak, a to je postavka, izgradnja i promocija Tuzi kao opštine sa skrivenim turističkim potencijalima koje treba predstaviti ne samo stranim, već i domaćim gostima.

- U TO Tuzi došla sam iz HR sektora. Dugogodišnje iskustvo rukovođenja u javnoj upravi, pomoglo mi je da postavim temelje budućeg razvoja ove oblasti u našoj opštini. S obzirom na činjenicu da turizam kao grana privrede nije u velikoj mjeri razvijen u opštini Tuzi, čeka nas mnogo posla, kaže Dedivanovićeva.

Naša sagovornica je sociolog po obrazovanju, a HR menadžer sa više od deceniju i po iskustva u Upravi za kadrove. Zbog svega navedenog ne čudi što u centar interesovanja stavlja baš ljude.

• Tuzi su punom parom krenuli u razvoj. Iza nas je dosta godina stagnacije, pa nije lako nadoknaditi propušteno. Srećom, ljudi su entuzijastični pa nam želja da pomognemo našem kraju daju snagu da radimo najbolje što možemo. U svim segmentima rada nam je neophodna edukacija, a čini mi se u dijelu turizma i ponajviše, ističe Dedivanović i dodaje da na teritoriji Tuzi ima mnoštvo turističkih potencijala, ali da na njihovom razvoju i promociji treba dugoročno raditi.

Etnografski muzej Malesije

Za uspješno brendiranje destinacije neophodno je postaviti dobru strategiju sa jasnim u dijelu predstavljanja, promocije i upoznavanja posjetilaca sa turističkim potencijalima. Na teritoriji opštine Tuzi nalaze se očuvani privredni resursi: Nacionalni park Skadarsko jezero, kanjon Cijevne, pseudostepa Ćemovsko polje...

- Sa jedne strane Tuzi imaju povoljan geografski položaj, blizinu rijeka, mora, jezera i planina. Postoje potencijali za razvoj sportskog ribolova, ribolova na mušicu, posmatranja rijetkih ptičijih vrsta, kao i bogato kulturno-istorijsko nasljeđe. Ljudi su u Tuzima tradicionalno gostoljubivi i po tome nadaleko poznati. Sa druge strane, ne postoji izgrađen turistički brend proizvoda i regije, turistička ponuda nije organizovana, nedostaju turistički vodiči, turistička signalizacija je nedovoljna, a saobraćajna infrastruktura nerazvijena. To je ono u čemu vidimo prioritet kad je u pitanju razvoj turističkih potencijala, priča Dedivanovićeva i dodaje da ima mnogo stvari da se uradi, ali da se mora ići sistematično.

Aktivacija lokalnog stanovništva

Jedan od glavnih ciljeva Turističke organizacije Tuzi tokom ove godine jeste aktiviranje mještana u čemu su postignuti značajni pomaci. Tokom septembra je uspješno završena akcija “Izbor najljepše bašte Tuzi” koja je izazvala veliku pažnju javnosti i učešće velikog broja mještana. Takođe, ljetos je bio organizovan i Sajam rukotvorina na kojem su mještani imali priliku da izlože svoje radove. Do kraja godine u planu je da TO bude organizator ili pokrovitelj još nekih programa.

- Sajam hrane i tradicionalnih proizvoda tokom oktobra organizuju mještani Zatrijebča, uz našu logističku i finansijsku pomoć. Sajam rukotvorina organizovaće NVO “Djeca Crne Gore” uz logističku podršku naše organizacije. Do kraja godine je planirana i turistička valorizacija pristaništa u selu Podhum, gdje je lokalno stanovništvo jedan od stejkholdera. U planu je izrada turističke mape opštine, kao i niz aktivnosti na valorizaciji ključnih vidikovaca: vodopada na Kućama Rakića, izletišta na Vitoji, vidikovca u selu Deljaj i drugih. Ideja ima na pretek, ali se moramo uklapati u budžetske okvire. No, spremni smo da i kroz javno-privatna partnerstva i državne, ali i međunarodne fondove obezbijedimo sredstva za realozaciju projekata od opšteg interesa, ističe Dedivanovićeva i dodaje da su u ovom segment otvoreni za saradnju sa svim zainteresovanim subjektima iz javnog sektora, ali i nevladinim organizacijama.

Malisorska narodna nošnja

Godina koja polako prolazi protekla je u znaku virusa Covid 19. Pandemija je bez sumnje unazadila svjetsku ekonomiju, a njene posljedice će se tek osjetiti.

- Pandemija je poremetila planove čitavog svijeta, i na lokalnom i na globalnom planu. Od onih ličnih planova, vezanih za putovanja, vjenčanja, proslave, oproštaja od najmilijih… do planova od kojih zavisi ekonomija, zdravstvo, kultura, turizam… Kao i svi, i mi smo osjetili posljedice izolacije i restrikcije. Naši ugostitelji i privrednici posebno. Sa druge strane, na ličnom planu, ovo je bila prilika da se svi okrenemo svojim porodicama, zaboravimo na budućnost i živimo u sadašnjem trenutku. Sa stanovišta TO Tuzi, iskoristili smo ovaj period da radimo na strateškim odrednicama za period koji dolazi nakon korone. Nijesmo željeli da gubimo vrijeme već smo bili produktivni u mjeri u kojoj su nam propisane mjere to dozvoljavale. U međuvremenu smo pokrenuli naloge na društvenim mrežama na kojima promovišemo prirodne ljepote našeg kraja i pozitivne priče. To je investicija u promociju i građenje renomea, koji će u krajnjem rezultirati povećanim interesovanjem ljudi za posjetu našoj opštini, sa sigurnošću u glasu nam priča Dedivanovićeva.

Veliki planovi za narednu godinu

Svi očekujemo da naredna godina bude novi početak u svakom smislu. U TO Tuzi za narednu godinu imaju velike planove.

- Tokom 2021. planirana je promocija pješačkih staza na brdskom području Malesije, kao i izletišta i vidikovaca. Takođe, planirana je promocija određenih lokacija na Skadarskom jezeru, za koje sam sigurna da će biti zanimljivi kako našim gradjanima, tako i strancima. Nijesu samo naše prirodne ljepote vrijedne divljenja, iako ih je zaista mnogo: Vitoja i Podhum na Skadarskom jezeru, Kanjon Cijevne, Zatrijebač, Grude, Hoti, ističe Dedivanovićeva i dodaje da pored prirodnih ljepota namjeravaju da promovišu i određena arheoloških nalazišta na kojima trenutno Centar za konzervaciju i arheologiju izvodi restauratorske radove.

Iako nemaju takvu percepciju, Tuzi su, prije svega, mjesto bogato kulturno-istorijskim nasljeđem. Zbog jezičke barijere, veliki dio nematerijalne kulturne baštine ostao je nepoznat građanima ostalih opština. Malisorska ženska narodna nošnja svojom ljepotom ostavlja bez daha posjetioce mnogih festivala u Evropi. Svemu ovom dodatni pečat daju naše nošnje, igre, narodna predanja, ističe naša sagovornica.

   Spremni smo za saradnju sa svima

   Bliska saradnja sa okolnim zajednicama je neophodan činilac razvoja, posebno u priganičnim mjestima kao što su Tuzi. To znači saradnju sa opštinama koje gravitiraju Skadarskom jezeru kako sa crnogorske, tako i sa albanske strane.

• Neki od projekata prekogranične saradnje u oblasti turizma mogu biti realizovani u kanjonu Cijevne, kako u dijelu kraj rijeke, tako i na obroncima kanjona. Nekada su mještani sa brda silazili do rijeke pa i te umnogome zaboravljene staze sa obje obale mogu biti interesantne za pješačke ture. To važi takođe i za hotska sela sa obje strane granice, pa je u planu i krčenje planinske staze između Trabojina sa ove i Rapše sa albanske strane granice.

Selo Deljaj u Zatrijebču

Završetkom puta od sela Deljaj do Korita biće zatvorena popularna ruta Krug oko Korita koja je sve turiste koji su je posjećivali ostavila bez daha. Sređivanje puta koji preko Koštica vodi do Rikavačkog jezera i dalje do Bukimirskog jezera je jedna dodatna prilika za oživljavanje napuštenih katuna i pružanje jedinstvenog ugođaja posjetiocima. Saradnja sa Turističkom organizacijom Podgorice, ali i Nacionalnom turističkom organizacijom u dijelu razvoja ideje i njene promocije biće od velike koristi svima.

Međudržavni put kojim će preko Albanije biti povezani Tuzi i Gusinje donijeće boljitak lokalnom stanovništvu. Put je veoma interesantan, posebno motociklistima i biciklistima, kamperima, planinarima, botaničarima, tako da možemo očekivati značajno povećanje broja ljudi koji će ove krajeve posjetiti. Biće to svakako prilika tradicionalno gostoprimnom lokalnom stanovništvu da razvije i specifičnu ugostiteljsku ponudu, zaključuje Dedivanovićeva.

Pred našom sagovornicom i njenim saradnicima su brojni izazovi, ali su oni, pšo onome što smo čuli I vidjeli spremni da se uhvate u koštac sa njima. Biće lijepo vidjeti u praksi kako će se turizam u najmlađoj crnogorskoj opštini razvijati u narednom periodu. Spremnost za saradnju I pružena ruka svima koji su zainteresovani da pomognu i da se uključe u priču je sasvim dovoljno za dobar početak.

Gradićemo turizam na održivim osnovama

Godina koja polako odlazi u zaborav, naučila nas je jednu veliku stvar – da se moramo okrenuti temeljnim vrijednostima i da je neophodno da poštujemo prirodu jer u njoj i od nje živimo. Želja svih nas je da naša država bude prepoznata kao turistička destinacija koja će imati pozitivnu interakciju između turističke industrije, lokalne zajednice i putnika koji će dolaziti.

• Turizam i ruralni razvoj su nešto što je jedna od ključnih snaga razvoja ne samo naše Opštine već i cijele države i Regiona. Upravo je ovo, po mom mišljenju, smjernica koja će doprinijeti oporavku u turističkom sektoru. Opština Tuzi u ovom segmentu može da ponudi veoma mnogo. Veliki broj poljoprivrednika i stočara obezbjeđuje sirovine neophodne za ugostitelje. Domaće meso, mlijeko i mliječni proizvodi, voće i povrće iz ovog kraja je poznato nadaleko. Seoska domaćinstva mogu da ponude i jedinstveno iskustvo boravka na prirodi i ono što, posebno stranci cijene i traže, a to je učešće u proizovdnji sira, sadnji odnosno prikupljanju plodova u baštama, tradicionalnim kućnim poslovima I slično. Sve su to stvari koje su širom svijeta izuzetno atraktivne, a u posljednje vrijeme ih strani i domaći gosti traže i kod nas. Domaćinstva Malesije stvarno mogu da pruže dosta u ovoj oblasti i mi ćmo raditi na edukaciji i ohrabrivanju naših ljudi da se odvaže za neke inovacije u ovoj oblasti, kaže Dedivanovićeva i dodaje da je ova vrsta turizma zapravo pokretačka snaga i podrška ruralnoj ekonomiji koju čine poljoprivreda i, vrlo često, manje porodične zadruge koje ne ostvaruju velike prihode.

Jedna lijepe priča iz ovog kraja je konoba “Stara pjesma” na seoskom gazdinstvu Martina Cacevića u Zatrijebču, o čemu smo pisali u jednom od prethodnih brojeva Caffe Montenegra. Martin je od hobija uspio da pokrene uspješnu priču u domenu seoskog turizma i uključio u sve to, ne samo porodicu, već i mještane okolnih sela od kojih otkupljuje hranu. Cio kraj je živnuo i osjetio benefite nakon toga.

• Znamo da je ključ u diversifikaciji ponude, pa ćemo u tom smislu organizovati i predavanja i obuke kako bi mještanima pokazali pozitivne primjere iz prakse sa obje strane granice. Kao što je poznato, mjesta kao što su Etno katuni po Crnoj Gori ili restorani kao Mrizi i Zanave u Albaniji su vrlo interesantna ljudima koji posjećuju Balkan. Želimo da što više takvih mjesta bude u našoj Opštini, ističe Dedivanovićeva i dodaje da će TO Tuzi sa partnerima nastojati da promoviše održiv i odgovoran turizam uz puno poštovanje životne okoline, specifične sredine i kulture, jer takav pristup donosi mnoštvo benefita lokalnom stanovništvu.