Je li „ekonomsko državljanstvo“ pravo rješenje za nedostajuća ulaganja /
Uz kupovinu atraktivne nekretnine vrijedne 450.000 na ekskluzivnim lokacijama širom Crne Gore stranci mogu da zatraže i crnogorski pasoš. Uistinu, tad se ovakva investicija uvećava, ali činjenica da možete nesmetano putovati u više od 120 zemalja svijeta sada sigurno zvuči privlačno.
Budući hoteli „Breza“, „Bjelasica 1450“, „K16“, „D“ sa depadansom „E“, „Montis hotel & resort“, „Magnum“ i „B“, „Durmitor Hotel and Villas“, „Boka Place“, „Cruiser“, „Amma Resort“ i „Liko Soho“ koji se grade u Kolašinu, Žabljaku, Tivtu, Budvi i Baru tek naizgled nemaju ništa zajedničko. Jer, osim primarne namjene, ovi projekti biće dio najluksuznije turističke ponude Crne Gore. Uz to, stranci koji se odluče da u njima kupe apartman, stan ili sličnu jedinicu u vrijednosti od 250.000 do 450.000 eura imaju mogućnost da dobiju pasoš Crne Gore.
Ekonomsko državljanstvo – šta je to?
Mnogi su čuli za program ekonomskog državljanstva - davanja pasoša za određeni iznos stranih investicija, koji je u Crnoj Gori bio aktivan u dva navrata. Prvi put se država na takav potez odlučila u avgustu 2010. godine, kada je ozvaničila mogućnost da se dopuni postojeća uredba koja je omogućavala da pojedinci dobiju crnogorsko državljanstvo „zbog izuzetnog naučnog, privrednog, ekonomskog, kulturnog i sportskog interesa“.
„Donošenjem ovog uputstva stvorene su mogućnosti da poznati poslovni ljudi kredibilne svjetske reputacije steknu ograničeni broj crnogorskih pasoša direktnim investiranjem u Crnu Goru i njenu ekonomiju, kao i doniranjem u državni budžet“, isticali su tada iz državne uprave.
Uslovi su bili investiranje minimum pola miliona eura, od čega dio ide direktno u državnu kasu. A namjera je bila da „svjetski biznismeni“ dobiju poseban podsticaj da svoje kompanije presele u Crnu Goru i ujedno donesu napredne tehnologije, inovacije i znanja.
Nakon što je Crna Gora nekoliko mjeseci kasnije dobila status kandidata za članicu u Evropskoj uniji, iz Evropske komisije je porastao pritisak da se program ekonomskog državljanstva ukine, što je na kraju i učinjeno 2012. godine.
Šest godina kasnije „ekonomsko državljanstvo“ dobija novu formu i postaje „program sticanja crnogorskog državljanstva prijemom radi realizacije posebnog programa ulaganja od posebnog značaja za privredni i ekonomski interes Crne Gore“, i to u prioritetne projekte iz turizma, poljoprivrede i prerade. Prvog dana 2019. godine otvorena su vrata za 2.000 aplikanata koji žele na ovaj način da dobiju crnogorski pasoš, za koji je tokom nešto više od tri i po godine stiglo oko 800 prijava i to samo za ulaganja u turizam.
Procedura je naizgled laka...
Procedura je naizgled laka: prijava se podnosi agentima za posredovanje koje licencira država i podrazumijeva investiciju od najmanje 450.000 eura u Podgorici ili gradovima na primorju, odnosno 250.000 eura za sjeverni i centralni region (izuzev Podgorice, naravno). Kako najveći dio tog novca ide prodavcima odobrenih nekretnina, u posebne državne fondove uplaćuje se još 100.000 eura, i to za manje razvijene regione, odnosno u Fond za inovacije namijenjen start up-ovima i novim rješenjima. No, tu se ne završavaju novčane obaveze prema državi: aplikant mora u budžet da položi još 15.000 eura za sam zahtjev, po 10.000 eura za još najviše četiri člana porodice, i po 50.000 eura za svakog narednog. Zatim na scenu stupaju agenti za provjeru međunarodne podobnosti aplikanta iz Kanade i Velike Britanije, takođe s državnom licencom, koji provjeravaju svaki segment privatnog i poslovnog života aplikanata…
S druge strane, i oni koji žele da ponude jedinice u svojim objektima na prodaju ovakvoj klijenteli, isto moraju da ispune određene uslove, a prije svega da je to neka vrsta hotela ili rizorta. Na primorju i u Podgorici moraju imati najmanje 60 visokoluksuznih smještajnih jedinica (najmanje pet zvjezdica), u čiju će gradnju biti uloženo barem 15 miliona eura, a nakon otvaranja angažovano 80 radnika. Za sjever i centralni region, objekat mora imati najmanje 35 smještajnih jedinica sa četiri zvjezdice i minimalnim ulaganjem od 5 miliona eura, te 25 novozaposlenih. Investitori treba da dostave i bankarsku garanciju u vrijednosti polovine ukupnih ulaganja, a država će ta sredstva uzeti s njihovih računa u slučaju da planirani projekat ne bude adekvatno realizovan.
Šta se kupuje
Danas se širom Crne Gore gradi 12 objekata sa liste prioritetnih turističkih projekata u kojima kupovinom nekretnine stranci mogu steći crnogorsko državljanstvo. Podaci državne Agencije za investicije (MIA) i Ministarstva ekonomskog razvoja i turizma ukazuju da će u sve ove kapacitete, čija će gradnja ukupno donijeti 2.333 nove smještajne jedinice, biti uloženo 350,7 miliona eura. Investitori su u planovima takođe dostavili podatke da će biti otvoreno 1.561 novih radnih mjesta.
Osam novih hotela iz ove grupe nalazi se u sjevernom regionu, i to sedam u Kolašinu: „Breza“, „Bjelasica 1450“, „K16“, „D“ sa depadansom „E“, „Montis hotel & resort“, „Magnum“ i „B“, i jedan na Žabljaku - „Durmitor Hotel and Villas“. Ove investicije zajedno vrijede 113,89 miliona, imaće 1.036 smještajnih jedinica i 771 novo radno mjesto.
Od preostala četiri, po jedan niče u Tivtu („Boka Place“) i Budvi („Cruiser“), a još dva su u Baru („Amma Resort“ i „Liko Soho“). Njihova vrijednost, prema projektima, ukupno iznosi 236,85 miliona eura, imaće 1.297 smještajnih kapaciteta i 790 novih radnih mjesta.
Investitori za ove projekte imaju obavezu da svakih šest mjeseci dostavljaju izvještaje nezavisnih kontrolora njihovog rada o napretku na gradilištu.
Od januara 2019. godine kada je projekat ekonomskog državljanstva zvanično počeo, državi je donio 310 miliona eura. Od toga, 188 miliona nalazi se na posebnom escrow računu na osnovu prijava za dobijanje pasoša, dok je ostatak prenešen na račune države i investitora koji grade razvojne projekte u oblasti turizma. Na dva posebna računa namijenjena manje razvijenim opštinama je 70 miliona eura, Fond za inovacije će dobiti 7,5 miliona eura, a po osnovu taksi je uplaćeno još 30 miliona. Investitorima je uplaćeno 62 miliona, a dodatne garancije čine još 140 miliona eura. Od 779 aplikacija investitora za „zlatni pasoš“ do sada je odobreno 166 i odbijena još 73, a ostali se i dalje obrađuju.
Ko je dobio pasoše
Vlada je predložila Ministarstvu unutrašnjih poslova da oko 1.400 investitora i članova njihovih porodica dobije crnogorski pasoš, a na kraju septembra u proceduri je bilo 650 prijava. Među do sada primljenim kroz raniji i sadašnji program „zlatnog pasoša“, najbrojniji su državljani Rusije - 1.211, zatim Kine 257, SAD-a 151, Južnoafričke Republike 114, Libana 81, Saudijske Arabije 57, Indije 56 i Ukrajine 54. Prema istim podacima, među aplikantima su i državljani Australije, UAE, Japana, Kazahstana, Meksika, Filipina, Kanade, Poljske, Turske... Razlog za ovako veliki broj ruskih državljana koji sada imaju i crnogorski pasoš, kako su istakli iz državne administracije, nije „popuštanje“ već naprotiv – najstrožija moguća kontrola. I direktor MIA Mladen Grgić je istakao da su izborom spoljnih procjenjivača iz Kanade i Velike Britanije htjeli da svedu rizik „na tehnički nivo“.
„To nas je, pak, koštalo subjektivnog pristupa kakve kandidate ćemo imati u zemlji, pa smo dobili uglavnom ruske državljane iz finansijskog sektora, te visokoobrazovane IT stručnjake koji su pasoš stekli kroz kupovinu jedinica u kondo hotelima“, kazao je on, ali i potcrtao da sada treba iskoristiti znanje tih ljudi u Crnoj Gori.
Isti stav ima i prof. dr Vasilije Kostić, profesor na Fakultetu za menadžment u Herceg Novom i ekonomski analitičar. Naime, on podsjeća da su Crnoj Gori, kao maloj ekonomiji, u vrijeme krize prijeko potrebna i sredstva koja država na ovaj način može obezbijediti, i znanje koje nam na taj način stiže.
„Ekonomsko državljanstvo se obično odnosi na poznate ljude, koji svojom pojavom i rezultatima u biznisu mogu da utiču na ostali svijet. Zbog efekta ugledanja na takve ljude, bilo bi veoma značajno da Crna Gora privuče takve ljude“, rekao je Kostić.
Popularne „zlatne vize“ Evropske unije
Zemlje Evropske unije nude različite mogućnosti za one s „dubljim džepom“ da postanu nečiji građani a da pritom ne moraju godinama da žive u njima, iako se ovaj način nerijetko spominje kao model siromašnijih zemalja da dođu do investitora. Dobijanje takozvanih „zlatnih pasoša“ odnosno „ekonomskog državljanstva“ kupovinom nekretnine, investicijom ili ulaganjem proteklih godina je uglavnom zamjenjivano „zlatnim vizama“, odnosno odobrenim stalnim boravkom. Popularnost ovih modela je počela značajno da raste nakon Bregzita – izlaska Velike Britanije iz EU 1. januara 2020. godine, a dodatno je dobila na značaju s ratnim zbivanjima u Ukrajini. No, ove godine bilježi se i najveći broj takvih prijava koje su podnijeli oni sa pasošem SAD.
Evropska komisija zabranila je u martu ove godine programe „zlatnih viza“. Razlog je, kako su naveli, problem po bezbjednost, jer smatraju da nije moguće na odgovarajući način kontrolisati aplikante i sredstva koja ulažu, a koji za uzvrat dobijaju brojne beneficije koje uključuju slobodno kretanje po cijelom kontinentu. Čak su suspendovali bezvizni režim sa nekim od zemalja koje imaju aktivne ovakve programe, dok su od zemalja kandidata – uključujući Crnu Goru – striktno tražili da više ne nude „zlatne pasoše“. Ipak, „zlatni pasoši“ i dalje postoje: Malta ih nudi za investicije od minimum 690.000 eura i provedene jedne do tri godine u toj ostrvskoj zemlji.
Portugal ima najbolju šemu za „zlatne vize“
Prema zvaničnim podacima, Portugal ima najbolju šemu za „zlatne vize“ i prošle godine je premašio broj od 10.000 aplikacija. Od januara do avgusta ove godine kroz ovaj program su im stigle investicije vrijedne 398 miliona eura. Minimalno ulaganje iznosi samo 280.000 eura, ali podrazumijeva kupovinu nekretnine u slabo naseljenoj oblasti ili pet miliona eura vrijednu investiciju. Status zadržavaju ako pet godina zaredom dolaze u Portugal barem na sedam dana, a nakon toga mogu aplicirati i za državljanstvo.
Italija „zlatne vize“ sa dvogodišnjim boravkom za investitore uvela 2017. godine.
Italija je takođe popularna destinacija, koja je „zlatne vize“ sa dvogodišnjim boravkom za investitore uvela 2017. godine. Potrebno je uložiti najmanje pola miliona eura u neku domaću kompaniju, a nakon deset godina boravka s ovim režimom mogu zatražiti i pasoš.
Grčka zlatnu vizu daje uz kupljenu nekretninu od minimalnih 500.000 eura
Grčka svojim stranim investitorima nudi boravišnu dozvolu za samo 60 dana od aplikacije i uz kupljenu nekretninu od minimalnih 500.000 eura. Do kraja prošle godine imali su 9.500 aplikanata.
Irska za „zlatnu vizu“ traži milion eura ulaganja
Irska za „zlatnu vizu“ traži čak milion eura ulaganja, ali s druge strane nudi boravak u zemlji koja pripada engleskom govornom području. Dozvola se može dobiti i za donacije od pola miliona eura.
Sam program pomogao je ovdašnjim investitorima i građevinskim firmama da rade projekte koji su atraktivni na tržištu nekretnina. No, s njima su na površinu isplivali i problemi koji već dugo muče turistički sektor. Blagota Radović, vlasnik i predsjednik Odbora direktora kompanije Zetagradnja smatra izuzetnim to što se trenutno sedam hotela gradi u Kolašinu, ali da sada postaju očigledni problemi sa nedostajućom infrastrukturom.
„Možete li da zamislite da ćemo za sedam, osam mjeseci završiti projekte blizu skijališta, a da tamo nemamo ni vodu, ni kanalizaciju – i to u 21. vijeku? Moramo da gradimo rezervoare, septičke jame… Smatram to krajnje neozbiljnim. Očigledno nam treba još mnogo više pameti i rada“, kazao je on.
Ipak, Evropska komisija u svojim izvještajima insistira na tome da program „ekonomskog državljanstva predstavlja rizike kao što su pranje novca, utaja poreza, finansiranje terorizma, korupcija i infiltracija organizovanog kriminala“, zbog čega ga treba prekinuti što prije. S obzirom na izvjesnu globalnu krizu koja će u narednom periodu značajno smanjiti sva ulaganja, pa i ona u turizam, ostaje da se vidi da li će izvršna vlast naći odgovarajuće modalitete i u pregovorima na evropskim adresama zadržati rijetku priliku za privlačenje investitora.
.jpg)
-100x100-rez.jpg)
.jpg)